Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
I
nspiracjądozajęciasiętematykąpodmiotowościwprocesiepomaganiarodziniestałasięrefleksjanad
ideąupodmiotowieniaosóbkorzystającychzpomocyspołecznej,którawostatnichlatachwyraźnie
akcentowanabyławopracowaniachteoretycznychiempirycznych1.Dokonującesięodkońcalat90.
poprzedniegowiekuprzemianymodelupolitykispołecznej,atakżekoncepcjipomaganiazmierzały
wstronęaktywizacjiiupodmiotowieniajednostek,grupispołecznościlokalnych.Kierunektychprzemian
wyznaczałakategoriapodmiotowościosób/rodzinkorzystającychzpomocyspołecznej,rozwiązaniemzaś,
któreuwzględniałopowyższeprzemianyorazukazywałonowespojrzenienapracęzrodziną,stawałasię
asystenturarodziny.Potencjałimożliwościzastosowaniapodmiotowegopodejściawasystenturzerodziny
wynikałygłówniezoddzieleniaobowiązkusprawowaniakontroliiwładzynadrodziną(ujawniającegosię
chociażbywpostaciwszelkichświadczeńmaterialnych)odpotrzebytowarzyszeniarodziniewprocesie
usamodzielnianiasię2.
Przyjętawprojekcieperspektywamikro,ukazującaasystentarodziny,dzieckoirodzinęwcodziennej
praktycepomaganiaiwspierania,ujmujekoncepcjępodmiotowościjakonieoczywistą,otwierającą
przestrzeńdoopisuiwyjaśniania,atakżerefleksjinadzastosowaniemjejwpraktyce.Donamysłu
skłaniająrównieżzmiany,jakiedokonująsięwfunkcjonowaniuwspółczesnejrodzinykorzystającej
zpomocyspołecznej,którezjednejstronysprawiają,żenastępujepoprawamaterialnegobyturodziny,
azdrugiejżerodzinamatrudnościzwzięciemodpowiedzialnościzakształtswojegoistnienia.
Niniejszaksiążka,wpisującsięwnowemyślenieowspieraniurodzinyipomaganiujej,odsłaniaobszary
rozumieniapodmiotowościistotnedlakształtowaniasięasystenturyrodzinywpracysocjalno-
wychowawczej,którazperspektywypedagogikispołecznejjestujmowanajakoaktywnośćpomocowa
orazwspierającarozwójjednostki,grupy,społecznościiktórejtowarzyszyulepszanieiprzekształcanie
środowiska3.Nieinstrumentalnetraktowanierodzinorazpostrzeganieichjakopodmiotówdziałania
społeczno-wychowawczegotocechycharakteryzującetopodejście4.Takierozumienieprocesu
pomaganiaiwspieraniabliskiejestteżasystenturzerodzinywjejpierwotnychzałożeniach.
Wzwiązkuztym,żepodmiotowośćjestkategoriąinterdyscyplinarną,analizyprowadzonewniniejszej
pracyteżmajątakicharakter.Stądodwołujęsiędolicznychujęćtejkategoriiwobszarachnauk
filozoficznych,socjologicznych,psychologicznychipedagogicznych.Jednakżepunktemodniesieniadla
wyeksponowaniakontekstówpodjętejtematykistałysięprzedewszystkimpedagogikaspołecznaoraz
rozwijanaprzezniąkategoriapracysocjalno-wychowawczej,zarównowjejtradycyjnym,jakinowym
rozumieniu,wzbogaconymowspółczesneparadygmatypomaganiarodzinieiwspieraniajej(np.podejście
skoncentrowanenarozwiązaniach,podejścieekosystemowe,teoriaipraktykaantyopresyjna,podejście
refleksyjne)5.
Książka,odwołującsiędomyślihumanistyczno-społecznej,aszczególniedodziełklasyków
ikontynuatorówpolskiejpedagogikispołecznej,akcentujeideęupodmiotowiania,upełnomocniania
potencjałówludzkichorazsiłspołecznych.Drugąważnąinspiracjąteoretycznąijednocześnie
przewodnikiemnamojejdrodzeposzukiwaniastałasięmyślkonstruktywistyczna,azwłaszcza
konstruktywizmspołeczny,którywniniejszejpublikacjistanowipłaszczyznęzarównoteoretycznych,jak
imetodologicznychrozważań.Mojąpracęzkonstruktywistyczniezorientowanąstrategiąjakościową
wykorzystujęwanalizowaniudoświadczaniapodmiotowościwdziałaniachasystentówzrodziną,traktując
tojakopróbęwłączeniamyślipedagogikispołecznejdoszerszegodyskursuoaktywizującychpodejściach
pomocowych.Takiepróbywskazywaniarelacjipomiędzypedagogikąspołecznąamyślą
konstruktywistycznączynionebyłyjużwpiśmiennictwienaukowym6.
Wprawdziebadaniaproblematykipodmiotowościwobszarzewychowaniaobejmująszerokiespektrum
rozważańnadkategorią,szczególniewodniesieniudoszkolnictwanaróżnychszczeblach
edukacji7,jednakjakdotądzagadnieniepodmiotowościwprzestrzenidziałańpomocowych
iwspierającychnieczęstostanowiłoprzedmiotpodejmowanychanaliz.Dotychczasowebadania
koncentrowałysięwokółprofesjipomocowychwkontekścierozważańnadaktywnymisłużbami
społecznymi,zuwzględnieniemstosowanychpraktykaktywizacjiklientówpomocyspołecznej8.Zkolei