Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Międzyfilozofiąamedycyną
21
NatomiastwanalogicznymleksykonienapisanymprzezSamuelaBogumiłaLin-
dego,wydanymweLwowiew1858rokujeszczeniematakiegohasła12.
ObszernienatomiastwyjaśnionoomawianądefinicjęwEncyklopedyjiPo-
wszechnejS.OrgelbrandawydanejwWarszawiew1863roku.Zapisanowniej:
uPsychologija(zgrec.:psyche,duszailogeja,nauka),naukaożyciuumysłowém
ijedynejjegodźwigni,oduszy.Przedmiotemtejnaukijeststanidziałalność,które
doświadczeniemwynajdujemywewłasnémnaszémwnętrzu,azatémnaszemy-
śli,uczucia,zastanowienia,plany,postanowieniai.t.p.Psychologijauważanajako
naukadoświadczalna(empiryczna)madowalczeniazliczniejszemitrudnościami,
niżinnetakżenaobserwacyioparte,polegaonabowiemwyłącznienaoberwacyi
siebiesamegoiniemożepowtarzaćdowolnieswoichdoświadczeń(…)”13.
RównieżEncyklopedyaWychowawczaz1912rokupodredakcjąRoma-
naPlenkiewiczainaczejobjaśniałazawiłościomawianegoterminu.Wtomie
ósmymnajejkartachumieszczonojedyniedefinicjępsychologiiwychowawczej,
alewjejopisienakreślonoobrazcałejnauki.Stwierdzono,żepsychologiajest
jednązpodstawowychdziedzinpedagogikiijejstopnioweoddzielenieodniej
rozpoczęłosięwXVIIIwieku.OmówionazostałaszczegółowopostaćJanaFry-
derykaHerbarta14,któryogłosiłpsychologiępodstawowąnaukąpedagogiki15.
Zauważonotakże,żewspomnianadziedzinastałasięnaukązasprawązastoso-
waniametodeksperymentalnychorazdziękirozwojowibadańnaddziećmi.Na-
stępniewyjaśniono,że:uStosunekpsychologiidowychowania,awnastępstwie
psychologiiwychowawczejnieprzedstawiałyżadnejtrudności,pókipsychologia
stałanagrunciesubstacyalnościduszy:wychowaniedzieliłosięnawychowanie
duszyiciała,podstawąnaukiowychowaniuduszybyłapsychologia,jakonauka
oduszy(…)Znalezienieformułynaokreśleniestosunkupsychologiidopeda-
gogiki,awzwiązkuztempojęciapsychologiiwychowawczejzaczęłonatrafiaćna
trudności,odkądpojęciesubstancyiduchowejpostawionocałkowiciepozasferą
psychologii,odkądpsychologiępojętojakonaukęożyciuduchowem,przezco
rozumianoogółfaktówpsychicznychczylistanówświadomości,zwłaszczazaś
odkądpołożononacisknazależnośćfaktówpsychicznychodorganizmu,azdru-
giejstronynawychowanieformalne,toznaczywyrabianiepewnychzdolności
(dyspozycji),któreostateczniedadząsięjeśliniezupełnie,tojednakwznacznej
mierzesprowadzićdopewnychmodyfikacyisystemunerwowego,wskutekczego
12S.B.Linde,SłownikJęzykaPolskiego,t.4,Lwów1858.
13Psychologija,[w:]K.W.Wójcicki,L.Rogalski,J.Pankiewicz,EncyklopedyjaPo-
wszechna,t.21,Warszawa1863,s.736-737.
14JanFryderykHerbart(1776-1841)-niemieckifilozof,pedagogipsycholog.
Uważanyjestzatwórcępedagogikinaukowej.
15B.Bandrowski,Psychologiawychowawcza,[w:]EncyklopedyaWychowawcza,pod
red.R.Plenkiewicza,t.8,z.8,Warszawa1912,s.603-604.