Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
AnetaKwiatek
skiejpensjimłodeszlachcianki,córkiswychkrewnychiprzyjaciółorazsierotypo
bohaterachpoległychwkampaniilat1792-1794.
WkontekściegenezyPielgrzymawDobromiludziałalnośćoświatowadlawło-
ścianokazałasiębardzoważna.ZpowodzeniembowiemCzartoryscynaśladowali
angielskiewzoryedukacyjne,wprowadzoneprzezsynaAdamaJerzegowpodolskim
Międzybożu.WcielalijewżyciewszkółceweWłostowicachorazwtworzonejpo
1815rokusieciszkółelementarnychdlachłopców(synówgospodarzyzPuław,Ce-
lejowa,PożoguiKońskowoli),wktórychtouczonoumiejętnościgospodarowania,
rolnictwa,sadownictwa,hodowliirękodzieła.PrzyudzialeAdamaJerzegopowstał
wPuławachInstytutNauczycieliElementarnychiOrganistów,gdzienadwuletnim
kursiekształcononauczycieliszkółwiejskich.KsiężnaIzabela,oczymwspomina
Hoffmanowa,otoczyłaszczególnąopiekąfinansowąipatronackąszkołęzpensjona-
temdlaosieroconychdziewczątimieniaśw.ZofiiweWłostowicach.Wplacówcetej
uczonoreligiiinaukmoralnych,czerpiącznapisanejprzezCzartoryskąKsiążkido
pacierzydladzieciwiejskich,atakżezpierwszegopodręcznikahistoriidlaludności
chłopskiej50.KolejnąszkołęIzabelazałożyław1824rokuprzyswoimfolwarkuwe
Włostowicach,podczasgdyksiążęAdamJerzypięćlatwcześniejutworzyłelemen-
tarnąszkołęrolnicząwnabytymprzezsiebieCelejowie51.
DziałalnośćpraktycznąpodbudowywanowPuławachlekturądziełznanych
icenionychówcześniepedagogów.WlatachdwudziestychXIXwiekuCzartoryscy
uzupełnialiitakbogatywtegorodzajuliteraturęksięgozbiórbibliotekipuławskiej
onowedziełapedagogiczneautorstwam.in.:WilliamaGodwina,PaulineGuizot,
JohannaBaptiste’aGrasera,atakżepedagogówniemieckich:AugustaHermanna
Niemeyera,ChristophaGottliebaZerrennera52orazHansaGeorgaNägeliego,który
zastosowałzasadycenionegowPuławachszwajcarskiegopedagogaJohannaHeinri-
chaPestalozziegodonauczaniamuzykiwszkole.Czartoryscydoskonaleznalidzieła
pedagogicznePestalozziego,wktórychprzedstawiałswojąmetodęnauczaniapocząt-
kowego,jakipopularnąpowieśćowymowiepedagogicznejpt.LeonardiGertruda
(LienhardundGertrud).Opowieśćtastałasięnajprawdopodobniejźródłeminspi-
50Tamże,s.217.
51Szerzejzob.J.Dobrzański,MłodzieżInstytutuNauczycielskiegowPuławach1819-1831,
[w:]Problemykulturyiwychowania.Zbiórstudiów,red.E.Frydman,I.Kaltenberg,Warsza-
wa1963;tenże,ZestudiównadszkolnictwemelementarnymLubelszczyznywpierwszejpołowie
XIXwieku,Wrocław1968,MonografiezDziejówOświaty,t.8;S.J.Buksiński,Puławskietrady-
cjeoświatowe,[w:]Puławy.Materiałyzsesjipopularnonaukowej,red.Z.Hirsz,A.Zagórska-
-Czarnecka,Lublin1964,Lubliniana.TysiącleciePaństwaPolskiego;J.Majchrzyk-Mikuła,
MecenatIzabeliiAdamaKazimierzaCzartoryskichnadoświatąwPuławachwlatach1785-1831,
nPiotrkowskieStudiaPedagogiczne”1998,t.5.
52W.Godwin,ATaleoftheSeventeenthCenturyinEngland,Edinburgh1817;P.Guizot,
EducationdomestiqueouLettresdefamillesurl)éducation,Paris1826;H.ANiemeyer,Grund-
sätzederErziehungunddesUnterrichtsfürEltern,HauslehrerundErzieher,Halle1796;J.B.Gra-
ser,BeobachtungenundVorschlägeüberErziehungundSchulen,Salzburg1804;H.G.Nägeli,
M.T.Pfeiffer,GesangbildungslehrenachPestalozzischenGrundsätzen,Zürich1817;J.H.Pesta-
lozzi,SämtlicheSchriften,Stuttgart1819.
