Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prekursorzypolskiegokonserwatyzmu...
TrudnojestmówićokonserwatyzmienapoczątkuXIXwiekuwsensie
ideowym.Niebyłowtedyżadnychodpowiadającychmuprogramówpoli-
tycznych.Próżnoteższukaćuporządkowanegowykładukonserwatywnej
doktrynynawetunajpłodniejszychprzedstawicieliuznawanychzazacho-
wawców
62
.Antyteoretycznośćmyślikonserwatywnejstaniesięzczasemjedną
zcechcharakteryzującychśrodowiskopolskichzachowawców.Dlategopolska
myślkonserwatywnawXIXwieku„towieluludzi,wieleartykułówiksiążek,
alebraktucałości,brakuświadomegoiciągłegowysiłkuprowadzącegowtę
samąstronę”
63
.Byłtosposóbrozumieniawkategoriachniesprowadzających
konserwatyzmudosumytezzzakresuteoriipolitycznych,leczwskazujących
napewnezjawiskaspołeczne,którewróżnychwarunkachmogąprzybierać
rozmaitepostacieimiećróżnemanifestacjeideologiczne
64
.Specyfikaniemal
całejpolskiejmyślipolitycznejnapoczątkuXIXwiekuwyrażałasięwposzu-
kiwaniuprogramupolitycznegomającegowskazaćmożliwośćodzyskania
niepodległości.Drugorzędnąkwestiąbyływartościideologiczne,najakich
programtenmiałsięoprzeć.Ustańczykówszczególniewidocznabyłatadys-
proporcjamiędzyprogramempolitycznymaideologią
65
.
NapoczątkuXIXwiekuzachowawczamyśltriumfowałatylkonakrótko.
Żywebyłyjeszczewspołeczeństwietradycjeoświeceniowe,dominowałduch
empiryzmuiracjonalizmu,którymbyłaprzepojonaówczesnaumysłowość.
Ideologiakonserwatywnaniecieszyłasięuznaniem.Ponadtoczynnikipostę-
poweznajdowałyoparciewnastrojachliberalnychcaraAleksandraI.Jednak
należyzwrócićuwagę,żetowłaśniezmienionewarunkipolityczneizetknię-
ciesięzrządaminapoleońskimiwywołaływszerszychkołachspołecznych
odruchocharakterzezachowawczym.ReakcjąPolakównarządynapoleoń-
skie,którenarzuciłyobcyustrój,byłkonserwatyzm,wysuwającyhasłopo-
wrotudorozwiązaństaropolskich
66
.Natomiastzałamaniesięsystemufrancu-
skiegonaziemiachpolskichsprzyjałorozwojowinurtującychspołeczeństwo
tendencjizachowawczych
67
.
62
MarcinKróluważa,żeprzed1830r.nieistniałaoryginalnapolskamyślpolityczna—przenoszo-
nojedyniemechanicznieideeikoncepcjeeuropejskienagruntpolski.Jegozdaniemdopieroupa-
dekpowstaniawymusiłniejakoto,żezaczętomyślećinnymikategoriami.Towłaśnienalata30.
XIXwiekuprzypadarozwójpolskiejmyślipolitycznej,nietylkokonserwatywnej,aletakżejejin-
nychkierunków,którecorazmniejwspólnegomiałyzichodpowiednikaminazachodzieEuropy
(M.Król,Konserwatyścianiepodległość,Warszawa1985,s.7).
63
M.Król,Konserwatyścianiepodległość,op.cit.,s.10.
64
J.Szacki,Ojczyzna,naród,rewolucja.Problematykanarodowawpolskiejmyśliszlachecko–rewolucyjnej,
Warszawa1962,s.51.
65
R.R.Ludwikowski,KonserwatyzmKrólestwaPolskiego...,op.cit.,s.20.
66
TenszczególnyokresdlaumysłowościPolakówprzeanalizowałwznakomitysposóbJerzyJedli-
cki,zob.tenże,JakiejcywilizacjiPolacypotrzebują,Warszawa1988.
67
M.Manteufflowa,J.K.Szaniawski.Ideologiaidziałalność1815–1830,Warszawa1936,s.4.
31
