Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Historyczneimetodologiczno-teoretyczneuwarunkowaniaprocesu
19
Naziemiachczeskichkształtowaniesięnowoczesnegonaroduprzebiegało
odmiennie.Czesimogliodwoływaćsiędodawnychtradycjipaństwowych,ale
jednocześniewwynikuwielowiekowejdyfuzjikulturowejelityczeskieuległy
germanizacji.Wczeskiejszlachcieprzeważałpoglądowyższościkulturynie-
mieckiejnadrodzimą.Arystokracjęcechowałlokalnypatriotyzm,którynie
uwzględniałumiłowaniaogólnegoczeskiegoduchanarodowego.Dlategoteż
odrodzenienarodowenaziemiachczeskichmusiałoprzybraćformęruchuoddol-
nego,gdyżniebyłopowszechnegozainteresowaniakulturączeskąwśródelit
narodowych.Rolęniedoprzecenieniaodegrałowtejkwestiimieszczaństwo
imłodainteligencjapochodzeniachłopskiego.WpierwszejpołowieXIXwieku
powstałyCzeskieMuzeumNarodoweiCzeskaMacierzwspierającawydawanie
książek.DopromotorówrozwojujęzykaczeskiegonależeliPavelŠafdrikiJdn
Kolldr,badaniaminadczeskąhistoriązająłsięFrantišekPalacky.Wwiedeńskim
parlamencieczeskiepotrzebynarodowereprezentowałyugrupowaniapolityczne:
staroczesi(czes.Ndrodnistrana)imłodoczesi(czes.Ndrodnistranasvobodomysl-
nd).AleażdoIwojnyświatowejHabsburgowieniegodzilisięnaautonomię
ziemczeskichwramachswojegoimperium.Jednocześniecorazwiększąpopular-
nośćzdobywałTomdšGarrigueMasaryk,którypopierałideęczechosłowakizmu
głoszącegowspólnotęnarodowąCzechówiSłowaków.Wrazzeswoimiwspół-
pracownikamiwtrakcieIwojnyświatowejzdołałprzekonaćmocarstwaeuropej-
skiedopotrzebyutworzeniajednegoczechosłowackiegopaństwa.Dnia28paź-
dziernika1918rokuoficjalnieogłoszonowPradzepowstanieCzechosłowacji
14,
akoncepcjętęuznanonakonferencjiwWersalu.
Polskieiwęgierskieodrodzenienarodowemiałopewnecechywspólne,które
odróżniałyjeodczeskiego.Przedewszystkim,następowałoodgórnie,tzn.było
kształtowaneprzezelityarystokratyczneiinteligenckie,anastępnierozpo-
wszechniałosięwśródszerokichwarstwmieszczańskichichłopskich.Pozatym
przybrałoformęduchowejodnowy,podczas,gdywCzechachważnystałsiępro-
cesodnowykulturymaterialnejirozwojugospodarczego.Wprzypadkupolskiego
narodudodatkowątrudnościąbyłfaktjegorozbiciaipozostawaniapodwpływem
trzechróżnychzaborców.Alepomimotegodziałaniapodejmowaneprzezwiele
osóbdoprowadziłydoostatecznegosukcesu.Wpływnapowstanienowoczesnego
narodupolskiegomiałaszkołaromantycznaodwołującasiędoprawdziwejoraz
mitycznejhistoriiPolaków,określającacechykulturynarodowej,budującapo-
czuciejednościPolaków.Takżekatolicyzmokazałsiębyćczynnikiemunifikują-
cymnaród.PodkoniecXIXwiekuinapoczątkuXXpowstałypartiepolityczne,
któregłosiłypotrzebęniezależnościPolaków.Wśróddziałaczy,którzyswoją
postawąprzyczynilisiędonagłośnieniakwestiipolskiej,znaleźlisięRoman
Dmowski,JózefPiłsudskiczyWincentyWitos.Politycycizajmowalitakżeważ-
nestanowiskawpolskimpaństwiepo1918roku.
14R.HECK,M.ORZECHOWSKI:HistoriaCzechosłowacjił,s.254-260,272-284,297-311.
