Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Oświeceniowakrytykazabobonu…
29
przymiarkihrabiegoflrealizowałyjednocześniezadaniastawianelite-
raturzeprzezOświecenie:starałysiębawićspołeczeństwo,ajedno-
cześnieuczyćjeioświecać;wykorzeniaćwady–ośmieszając;wzniecać
cnoty–dającprzykładyiwzory[ł]”3.
WymienioneprzezbadaczkęzadaniamiałyspełniaćWieczoryba-
deńskie,czylipowieściostrachachiupiorach–jedynedziełoliterackie
Ossolińskiego,któredoczekałosięwydania.WewstępieDoCzytelnika
autorstwierdza,żecelemjegojestflpoprawiaćżartami”4.Poprawywy-
magała,wedłughrabiego,wiarawzabobonyigusła,którajestsprzecz-
nazprawamilogikiirozumu.Chęćzwalczeniategotypuwierzeńfor-
mułujeOssolińskiwdalszejczęściprzedmowy,pisząc:
Choćbymitylkotenskuteksprawił,żemamkiprzestanątopielca-
miniemowlętastraszyć,żechłopiecprzedbobemniezadrży,żektoś
zaegzorcyzmzłotówkiniewydrwi,żesięjednegodiabłanieulęknie
wnocyrycerz,którywdzieńtysiąceKałmukówgotówpłoszyć:dokażę
więcej,jaknaszBohomolecswoimflPrognostykiemkomet”iflDiabłem
wswojejpostaci”.Uczyłon,itrudnozaprzeczyć,żemądrze;jednakod
jegokulpotrafiłysiębłędyuchronić.Ażalinieudasięichwypłoszyć
grzechotką?łNildesperandum5.
Podejmującwswymdzielewątkidemonologiczne,Ossolińskipra-
gnąłzwalczaćwiaręwmagięizjawiskanadprzyrodzone,wpisującsię
tymsamymwnurtoświeceniowejwalkizzabobonami.Zgodniezde-
finicją,zawartąwSłownikujęzykapolskiegoSamuelaBogumiłaLin-
dego,jesttoflwiarawrzeczyniegodziwedowierzenia,wiarawgusła,
czaryitd.”6.Hrabianiechciałjednakzwalczaćmyśleniamagicznego
poprzezpisanietraktatówobjaśniającychwnaukowysposóbpewne
zjawiska,leczmiałzamiarprzekazaćtreścidydaktycznewlekkiej
iprzyjemnejformie.Tymsamymliczyłnato,żejegodziełowprzystęp-
nysposóbukażebłędnezałożenia,leżąceupodstawwiarywprzesądy,
isprawi,żeczytelnicy,śmiejącsięzprzygódwykreowanychprzezniego
bohaterów,zacznąpodchodzićzwiększądoząkrytycyzmudorzekomo
prawdziwychopowieścioduchachczywampirach.
Zabranieprzezhrabiegogłosuwistotnejdlaoświeconychdysku-
sjinatematprzesądówwynikałozapewnewdużejmierzezzaanga-
żowaniawszerzenieideiWiekuRozumu.Walkazmagicznym,zabo-
bonnympojmowaniemświatastałasiębowiemjednymzważniejszych
3W.Jabłońska:JózefMaksymilianOssolińskił,s.19.
4J.M.Ossoliński:Wieczorybadeńskieł,s.13.
5Ibidem,s.14.
6S.B.Linde:Słownikjęzykapolskiego.T.6.Warszawa1814,s.600.
