Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Odmetaforydourojenia.PróbapatografiiTadeuszaPeipera
wistocierzeczyhumanistąolewicowej,choćdalekiejodradykalizmu,orientacji
politycznej.(Jegoquasi-profesjonalnebadaniafilologiczno-historycznenadbio-
grafiąKolumbasąświadectwemtegozwrotu,początkiemkarieryPeipera-archi-
wisty).Doświadczeniadrugiejwojnyświatowejumocniłygowtymcofaniusięod
nowoczesnościieksperymentatorstwa.Niezadeklarowanyprogramowopowrót
Peiperadoodrzuconychkiedyśideiikoncepcjihumanistycznychwynikałczęś-
ciowoznagięciasiędostalinowskichregułideologicznych,aleteżzosobistego
przeżyciawojnyjakokrwawegonastępstwanrozluźnieniaostatnichfundamen-
tównaszegożycia”
,przypadekjegoszaleństwajestwięcwyjątkowąwersjąlosu
awangardowegoartysty,któregoobłędjakoszczególnykatalizatorujawniaskrajne
następstwawstrząsuwywołanegoprzezdwaistotneelementyprocesumoderni-
zacji:przezspołeczno-kulturowąrewolucjęawangardyoraztotalitarnyzwrotspo-
łeczeństwamasowego.
Analizapatograficznanprzypadku”Peiperanietylkorzucaodrobinęświatła
napsychopatologicznepowikłaniaepokinowoczesnej,aleprzedewszystkimpró-
bujezmierzyćsięztragicznymzamilknięciemwybitnegowspółtwórcypolskiej
awangardy.Podejmujeprzezpryzmatnowoczesnejkoncepcjihumanistycznejlos
obłąkanegoawangardysty,któryuwierzyłwbezgranicznąprzenikliwośćludz-
kiegoumysłu,wydanegonapastwęrozpanoszonegozła,wojen,eksterminacji
ispisków.NawiązujędokoncepcjiJaspersa,ponieważstanowionamodelanalizy
tekstuartystycznego,którejcelemjestdiagnozapsychiatrycznapojmowananie
wkategoriachrozpoznaniawprowadzającegodoterapii9,aleprocesurozpatrują-
cegofenomenschizofreniijakodoświadczeniawybitnegoumysłuwdobiekryzysu
kultury,wywołanegoniewspółmiernościądynamicznegorozwojuindywiduum
iprzebieguprzemianżyciazbiorowego.Jaspersumożliwiłpóźniejsząrefleksjęnad
szaleństwemjakoswoistąfałdąnieuchwytnegosensuludzkiegodoświadczenia,
niedostępnegoracjonalnościiwogólepoznaniuresiduumistotyludzkiej,ska-
zanejnamilczenielubdysymulację.Niemieckipsychiatrarozpocząłnagruncie
zachodniejhumanistykiprocesdemaskowaniaszaleństwa-jednegozważnych
źródełprocesutwórczego,źródłauwarunkowanegowewolucjijednostkowejeg-
zystencji,atakżewrozwojurelacjitejjednostkizeświatemspołecznym.
Peipernieprzekroczyłbarieryuznaniaobłęduzazjawiskorównoprawne
znnormalnymi”doświadczeniamiczłowiekanowoczesnego.Wszystkowskazuje,
żeniezaakceptował-aninawetnieprzyjąłdowiadomości-psychotycznegowy-
miaruswojegorozbratuzeświatemzewnętrznym.Wewłasnymmniemaniubył
najzupełniejnormalny,otaczaligobezwzględniizamaskowaniwrogowieizolu-
jącygoodinnychludzi,uniemożliwiającymunormalnekontaktyspołeczne,de-
formującyzłośliwieikonsekwentniecałejegożycie,odprocesówfizjologicznych
ipracyintelektualnej,przezzakłóceniafunkcjonowaniaprzedmiotówiurządzeń
wprzestrzeniżyciacodziennego,ażdostosunkówzinnymiludźmi.Wzwiąz-
kuztymmożnamówićwprzypadkuPeiperaopróbiewyparcia,przemilczenia
9BohaterowienajważniejszejpatografiiJaspersaStrindbergiVanGoghwmomenciejejpowsta-
waniajużnieżyli,nigdyniebylipacjentamijejautora.