Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
Wklasycznym,Lippmanowskimujęciujestonrozumianyjakouproszczony,
utrwalonywświadomościzbiorowejobrazrzeczywistości,zktórymwiążesię
określone,najczęściejnegatywnewartościowanie.Wewspółczesnejliteraturze
dążysięjednakdocorazbardziejprecyzyjnegoopisutegozjawiska.Bogdan
Wojciszkeodróżnianp.stereotypoduprzedzeniaidyskryminacji.Wtymuję-
ciustereotypto„schematreprezentującyjakąśgrupęlubrodzajosóbwyod-
rębnionychzuwaginajakąśłatwozauważalnącechęokreślającąichspo-
łecznątożsamość”(Wojciszke2002,s.68),podczasgdyuprzedzenieobejmuje
takżenegatywnylub(rzadziej)pozytywnystosunekdoosóbzewzględunaich
przynależnośćdogrupy,adyskryminacjajestjużwrogimczyniesprawiedli-
wymzachowaniemwobectychosób.
Stosowanemogąbyćjednaktakżeinaczejrozumianeschematyczymodele,
takiejaknp.skrypty,czyliplanyprzebiegurutynowychsytuacjispołecznych(np.
sytuacjiwrestauracjialbonaegzaminie).Inaczejjeszczerozumianeschematy,
organizującepostrzeganierzeczywistościspołecznej,znajdujemynp.wbadaniach
HansaM.KepplingeraiGregoraDaschmanna(1997),wktórychschematjest
rozumianyjakozasadaorganizowaniaizapamiętywaniawiadomości.Media
stosująschemat,wedlektóregonajbardziejinteresująceizasługującenawyeks-
ponowaniesąinformacjemającenegatywnywydźwięk,onzaś–jakwykazują
autorzy–jestprzejmowanyprzezodbiorców,którzywedleniegoporządkują
dobiegającedonichnowewiadomości.Jeszczeinaczejpodchodządoproblemu
BogdanWojciszkeiWiesławBaryła(2001)wswoichbadaniachdotyczących
„kulturynarzekania”.Opisująjązapomocątrzechpojęć:normynegatywności
świataspołecznego,normynegatywnościwłasnychstanówemocjonalnychoraz
skryptównarzekania.Skryptniejesttujednaktraktowanyjakoelementobrazu
rzeczywistości,alegotowyschemat„zachowańwyrażającychniezadowolenie”
(Wojciszke,Baryła2001,s.50).Możnawięcwnimwidziećrodzajreguły,która
podpowiadasposóbuczestnictwawkomunikacjiiwkonsekwencjiwpływana
to,cojestwjejramachwyrażane.Podobnąrolępełniąobiewymienionenormy,
zgodniezktórymiświatiwłasneemocjesąraczejpostrzeganejakozłeniżdo-
breitakteżsąprzedstawianewwypowiedziach.
Wbadaniachdotyczących„kulturynarzekania”jestuwzględnionytakże
trzeci,interakcyjnyaspektdyskursu.Autorzywskazująmiędzyinnymi,żena-
rzekaniemożepełnićpewnefunkcjespołeczne,przyczyniaćsiędopozyskiwa-
niawspółczuciainawiązywaniabliskichwięzispołecznych,możeteżsłużyć
autoprezentacji.Chcącwpełniopisaćnormyregulującewytwarzanywdys-
kursieobrazświata,należałobyzatemuwzględnićtakżetenwymiardyskursu.
Zachowaniewerbalnejestrównieżdziałaniemspołecznym,którebudujerelacje
międzyaktorami,określaichwzajemneusytuowanie,jestsposobemosiągania
określonychcelówitp.(Grabias1997;Condor,Antaki2001).To,cojestwyra-
programów,por.:Meighan1993;Zemło1996.Nawiasemmówiąc,doanalizyukrytychprogramów
możnatakżestosowaćkategorięstereotypowejdefinicjisytuacji(Bobrowska2006).
