Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OWŁADZY(NIE)DOSKONAŁEJ
12
Konstytucjonalizmjestefektemkodyfikacjiprawa,itoniewfor-
miekompletnegospisuobowiązującychprzepisów,tylkoprzez
wskazanieźródełprawaiustalenienormnadrzędnych.Wpóźniej-
szychczasachróżneformyracjonalnegoujednoliceniaprawabyły
dokonywanewGrecjiiRzymie,wpaństwachepokiśredniowiecznej
irenesansu.Wkażdejztychpróbwjakiejśformieuznawanabyła
zasadarządówprawa.Stanowionapierwszekonsekwentneogra-
niczeniepolitycznejsamowolityranów.Wolapanującegoprzesta-
jebyćnajwyższąisamodzielnieobowiązującąnormą.Wiążesię
tozprzekonaniem,żewładzapolitycznaniemauprawnieniado
swobodnegotworzeniaprawa.Musisiępowoływaćnapreceden-
sy,wcześniejszekodeksy,powszechnerozumieniesprawiedliwości,
wymaganiamoralnościireligii.
Woświeceniudochodzidogłosuprzekonanie,żenietylkonaka-
zyniezgodnezprawemsąbezprawne,aletakżenakazyniemające
wyraźnegooparciawogłoszonychwcześniejnormachprawnych
sąbezprawne.Podkreśleniewagitegowymagania,byzawiążące
prawouznawaćwyłącznietenormy,którenietylkopozostająnie-
sprzecznezobowiązującymprawem,alesąnanimoparte,pozwala
uznaćprawozazamkniętyzbiórwymagań,któregoniewolnoswo-
bodnieposzerzać.JesttowdużymstopniuzasługąJohnaLocke’a.
Jegowkładniezawszejestdostrzegany,ponieważLockechętnie
odwoływałsiętakżedoprawanatury,atoprawooczywiście
niespełniapodwójnegowarunku„zgodnościzwyższymprawem
ioparcianawyższymprawie”
.
Wstanienaturymarządzićobowiązującekażdegoprawonatury.
Rozum,któryjesttymprawem,uczycałyrodzajludzki,jeślitylko
tenchcesięgoporadzić,żeskorowszyscysąrówniiniezależni,nikt
niepowinienwyrządzaćdrugiemuszkódnażyciu,zdrowiu,wolności
czymajątku6.
6
J.Locke,Dwatraktatyorządzie,s.166.
