Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dokładniezkońcemwieku,stwarzajednakwłaściwetłodlaoceny
procesówrozpoczętychnapoczątkustulecia,takichjakawangar-
daczymodernizm.Jeśliwięcpojęcieukrótkiegowieku”stosujesię
dodziejówsztukiXX-wiecznej,ujętejzewzględunajejroszczenia
doautonomii,tojednocześnieniepodobnalekceważyćuwarunko-
wańtychroszczeńleżącychwinnejsferze,gdyżczęstotympierw-
szymdostarczająoneodpowiednichmotywacji.Zachwianiecałym
porządkiemliteratury,postrzeganejakocharakterystycznacecha
późnejnowoczesności,jestczynnikiemintegralniezwiązanymzza-
kończeniemnowoczesnegoprojektuliterackiego,wyczerpaniemsię
źródeławangardy,kolejnymprzełomemmodernistycznym,drugim
potym,jakinastąpiłnaprzełomiewiekówistopniowodojrzewają-
cymodjegopołowyjakopostmodernizm.
Trzymodeleczasu
Jakjużotymmówiliśmy,narracyjneujęciedziejówsztuki,tak-
żeliterackiej,wXXwiekunapotykanaliczneprzeszkodyzestro-
nyczynnikówitendencji,którenakażdymetapierozwojowymtej
sztukirozrywająciągłośćprocesów.Każdyprądczyuizm”wtym
stuleciuustanawiawłasnąsekwencję,którapodwzględemtempa
przebiegu,wewnętrznejkoherencjizdajesięniemiećnicwspólne-
gozpoprzednią(czaszwykledemaskujeteiluzje).WiekXXjestpe-
łentakichniezharmonizowanychsekwencji,jakbywciążwszystko
zaczynałosięodnowaioilewyrazistebywająpoczątki,otyletrud-
niejszewramachjednejsekwencjisązakończenia,zwykleoznacza-
jącepocząteknastępnej.Wysiłekawangardsprowadzałsiędozai-
nicjowaniaczegoś,czegowcześniejniebyło,zostawiającnastępcom
troskęokontynuowaniedzieła,któregozarysywydawałysięim
samymmgliste.Dość,bynastępcomniepozostawałonicwięcej,
jaktylkojeodrzucić.Jeśliwięcdziejówsztukidwudziestowiecz-
nejniedasięopowiedziećtradycyjnymsposobem,jeśliwydajesię
onazsamejswejistotyanarracyjnaczyantynarracyjna,topozosta-
jeskupićsięnatym,corozrywaciągłość,naprzełomach,nagłych
zwrotachiskrętach,raptownychzmianach–itakiewłaśniejestwy-
pełnienieprojektuliterackiego,któregozarysysąrzutowanenacały
wiekXX.Mamytudoczynieniastalezróżnymitypamitrwania,
cyklekrótkiesąsiadujązdługimi,dynamikiposzczególnychzjawisk
sąnieporównywalnezesobą,tempoprzemian–zróżnicowane,siła
wprawiającawruchprocesy–odmienna.Oczekiwanienazmia-
nę,jakąkolwiekzmianę,jakbytoodniejmiałzależećdalszyrozwój
sztuki,nigdyniestałosiężądaniemtakkategoryczniesformułowa-
20
