Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
NIEDOSTOSOWANIESPOŁECzNENIELETNICH
częśćogólnegopojęcia‘ja’możebyćwdanejchwilidostępnanaszejświa-
domości.Taczęśćnazywanajest‘spontanicznympojęciemja’lubwedług
innychbadaczy‘roboczympojęciemja’(Oleś,2002).
Powyższyfaktmożedoprowadzaćdoróżnychniespójnościisprzeczności
wobrębieogólnegopojęcia‘ja’orazdosytuacjitolerowaniaich.Danaosoba
możezatemzupełnieodmienniezachowywaćsięwmiejscupracyizupełnie
inaczej–wzaciszuwłasnegodomu,conaturalniewynikajeszczezinnych
parametrówosobowości.
Pozaspontanicznympojęciem‘ja’tozdaniemH.Markusniejedyny
aspektzłożonościsystemuprzekonańdotyczącychwłasnejosoby.Poza
przekonaniamijednostkinatematjakaonajest,wstrukturzeobrazu
własnejosobysąjeszczeinnereprezentacjepoznawczedotyczącemożli-
wychstanówja.Sątoprzekonaniazwiązanezprzeszłością,jakiprzyszło-
ściąjednostki,czylitegokimmogłaonakiedyśbyćicomogławzwiązku
ztymosiągnąćorazkimmożejeszczebyćijakichwydarzeńdoświadczyć
(Strelau,2002).Oczywiścieteprzekonaniamogąmiećcharaktertylko
marzeń–nierealnychdlajednostkilubteżmogąbyćzwiązanezrzeczy-
wistościąiosadzonewjejrealiach.Ponadto,wspomnianeprzeświadczenia
mogąmiećcharakterpozytywnylubnegatywnyiconajważniejsze–mogą
ukierunkowywaćdziałaniajednostki.Szczególneznaczeniemająoczywiście
pozytywneobrazy‘ja’,zarównozwiązanezprzyszłością,jakiprzeszło-
ścią,któremobilizująludzidomaksymalnegowykorzystaniaichzasobów
poznawczychienergetycznych,abyosiągnąćdanycel.
Teoriebadająceianalizująceobraz‘ja’próbująokreślićjegostrukturę
idokonaćpodziałunamniejszeelementywchodzącewjegoskład.Taką
właśniepróbęuporządkowaniategotematupodjąłE.T
.Higgins,który
zaproponowałwyróżnieniedwóchwymiarów–zjakich‘ja’jestoceniane
iobszarów–zakresówlubdziedzin‘ja’(Higgins,1996).
Wspomnianyautoruważa,żezjednejstrony,jednostkamożesama
dokonywaćocenyswojegowyglądu,zachowania,poglądów,myśli,azdru-
giej–możeteżbyćocenianaprzezosobytrzecie.Wgrupietychosób
szczególnieistotnesąocenyosóbznaczącychdlajednostki,np.rodziców,
przyjaciół,partnerówżyciowych.zatemE.T
.Higginsproponujerozróż-
nieniedwóchperspektywzjakichocenianejest‘ja’:pierwszatoperspek-
tywawłasna,druga–toperspektywaosóbtrzecich,znaczących.
Natomiastgłówneobszary‘ja’podlegająceocenieto:
t
t
t
jarealne,
jaidealne,
japowinnościowe.
