Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kształtirozmiary
11
Sferanieba,biegunynieba
Porównującpołożeniagwiazd,Słoń-
cabądźKsiężycawzględemhoryzontu
wkilkudziesięciominutowychodstę-
pach,złatwościąmożnazauważyć,że
poruszająsięonewzględemhoryzon-
tuwbardzocharakterystycznysposób
–takjakbybyłyprzytwierdzonedo
sztywnejsferyobracającejsięwokół
α
osi,którejpołożeniewzględemhory-
zontujestustalone1(rys.2.2).Przez
setkilatsferatabyłanazywanasferą
gwiazdstałychlubsferąnieba.Kieru-
nekosiobrotuwskazujenasferzenieba
miejsce(punkt),wokółktóregogwiazdy
zataczająłukistanowiąceczęśćokręgów.
Punktten(środekwszystkichłuków)jest
nazywanybiegunemniebalubbiegu-
nemniebieskim.Sądwabiegunynieba.
Ten,którywidząmieszkańcypółnocnej
półkuliZiemi,określasięmianempół-
nocnegobiegunanieba.Wpobliżutego
miejscananiebieznajdujesiędosyćjasnagwiazda,wPolscezwanaGwiazdąPolarną.
Ponieważjestonapołożonaniemaldokładnienaprzedłużeniuosiobrotusferynieba,
więcprzezcałyczaspozostajeprawienieruchomawzględemhoryzontukażdegoziem-
skiegoobserwatora.Ztegopowoduprzezsetkilatwykorzystywanojądoorientowania
sięnaotwartejprzestrzeni,ajejnazwawinnychjęzykachjawnienawiązujedotej
funkcji(ang.Navigatoria,niem.AngelStern).
Rzutosiobrotuniebanapłaszczyznęhoryzontuwyznaczananiejkierunek:północ–
–południe(N–S).KażdyobiektastronomicznyprzechodzącyponadpunktemSosią-
ganajwiększąwysokośćponadhoryzontem,obiektprzechodzącyzaśponadlubpod
punktemN–wysokośćnajmniejszą.Chwile,wktórychczynitoSłońce,odpowiadają
momentompołowydniaipołowynocy.TakawłaśniejestetymologiasłówNpołudnie”
iNpółnoc”określającychpodstawowekierunkigeograficzne.
Rys.2.2.Rysunkoweprzedstawieniewrażeńzob-
serwacjiruchugwiazdwzględemhoryzontu.Kąt
nachyleniaosiobrotusferygwiazdαdohoryzon-
tuzależyodmiejscaobserwacji.Liniaprzerywana
oznaczarzutosiobrotusferyniebanapłaszczyznę
horyzontu
ISłońceiKsiężycwpełnimająkształtkół.Nato,żeKsiężycjestkulą,aniepłaską
tarczą,wskazujekształtliniidzielącejtarczęKsiężycanajasnąiciemną.Kształtten
jestbowiemniemalcałkowiciezgodnyzzałożeniem(postulowanymjużkilkawieków
p.n.e.),żeKsiężyctokulistygloboświetlanyprzezSłońce.Zgodnieztymwkażdej
1Prawdziwośćtegozdaniaizgodnośćrys.2.2ztymcowidaćmożna,anawetwypadaspraw-
dzić.Wrozdz.4NRuchyZiemi”podanokilkaporad,jakzrobićtonajprościej.
