Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
D
ziśzapewnenikt,ktolegitymujesiędyplomemukończeniamagisterskichstudiównakierunku
Upsychologia”,niemawątpliwości,żepsychologiajestdyscyplinąnaukową.Itooddrugiejpołowy
XIXw.,gdyWilhelmWundt(1832–1920)powołałnaUniwersyteciewLipskuw1879r.pierwszenaświecie
laboratoriumpsychologiczne.Tędatę–1879rok–przyjmujesię,niejakosymbolicznie,zapoczątek
psychologiinaukowej.
ZasługiWundtazwiązanezprzekierowaniempsychologiinanowemetodologicznetory–cowiązało
sięzwyrwaniemjejzwielowiekowegozagnieżdżeniawfilozofii–zostałydocenioneprzezwybitnego
psychologaamerykańskiegoErnestaR.Hilgarda(1904–2001),autorawydanegotakżewPolsceprzez
PWN,nowoczesnegoWprowadzeniadopsychologii(Hilgard,1962/1967).Napisałon,żeWundttoUtwórca
psychologiijakonaukieksperymentalnej”(Hilgard,1987,s.29).
Wróżnychklasyfikacjachnauk,zuwaginaprzedmiotbadań,Unasza”dyscyplinasytuujesięwśród
naukspołecznych1.Zmetodologicznegozaśpunktuwidzeniapsychologiamieścisięwnaukachem-
pirycznych(zob.ryc.1.2),atooznacza,żeformułowaneprzezpsychologówtwierdzenia(awłaściwie
Ukandydaci”douzyskaniamianatwierdzeńnaukowych,gdyżmająmetodologicznystatushipotez–zob.
rozdz.3)wymagają–przedwłączeniemichdokorpusuwiedzynaukowej–empirycznegosprawdzenia.
Polegaononaichskonfrontowaniuwłaśniezdanymiempirycznymi,którychdostarczajązaplanowane
iwsposóbkontrolowanyprzezbadaczaprzeprowadzonebadaniaempiryczne.Pomysłybadaczy-psy-
chologówmusząbyć–mówiącskrótowo–poddanetestowiempirycznemu.Wpsychologiibadania
empirycznedostarczającedanych,wświetlektórychbadacze-psychologowieakceptująbądźodrzucają
hipotezybadawcze,prowadzonesąwramachdwóchwyróżnionychprzezLeeJ.Cronbacha(1957/2006)
modelibadań:eksperymentalnymikorelacyjnym.
Poznanienaukowe(teżpsychologiczne)podlegawypracowanymprzezdziesiątkilatregułom,któ-
resąwspólnedlawszystkichdyscyplinnaukowychczy–wszczególności–dlanaukempirycznych,
wtympsychologii.Możnawyróżnićdwasposobyempirycznegosprawdzaniatwierdzeńnaukowych:
sprawdzaniepozytywne(konfirmacjasformułowanychprzezbadaczatwierdzeń)isprawdzanienega-
tywne(falsyfikacjasformułowanychprzezbadaczatwierdzeń).Torozróżnieniezostałoprzedstawione
narycinie1.3.
Poznanienaukowe(ibędącajegorezultatemwiedzanaukowa)jestwdwojakimsensieintersubiek-
tywne:jestintersubiektywniekomunikowalneiintersubiektywniekontrolowalne(sprawdzalne).
Tobodajżenajważniejszacechapoznanianaukowego;mówioniejtzw.słabazasadaracjonalności
sformułowanaprzezKazimierzaAjdukiewicza(1949/1983/2003)–zob.rozdz.1,pkt4.Tonabadaczu
spoczywaobowiązektakiegosporządzeniaraportuzprzeprowadzonegobadania,abybyłonczytelny
czyzrozumiały(Ukomunikowalny”)dlainnego,kompetentnegobadacza–wtymwypadku:teżpsycho-
loga.Badaczniemusisięmartwićoto,żeniezrozumiegonaprzykładhistorykczychemik.Nabadaczu
spoczywarównieżobowiązektakiegożprzedstawieniawynikówzprzeprowadzonegobadaniawraz
zichteoretycznąinterpretacjąidrogidochodzeniadonich(metodologia!).Chodzioto,abymożliwe
byłoprzeprowadzenieprzezinnychbadaczyreplikacji(powtórzenia)badań(zwłaszczagdybudząone
kontrowersje)(zob.Neuliep,1991;Wojciszke,2011).Dziękiprzeprowadzanym(obyjaknajczęściej)repli-
kacjomudajesięskutecznieeliminowaćzespołecznościbadaczyoszustówlubosoby,którenieudolnie
usiłująprzekonywaćśrodowisko,żeprowadząbadanianaukowe.
Język,którymposługujesiępsychologprowadzącybadaniaempiryczne,tojęzykzmiennych.Stara
sięonustalić(isprawdzićtopoprzezbadaniaempiryczne:eksperymentalnelubkorelacyjne),czyintere-
sującagozmiennazależnazależyodhipotetycznychzmiennych(zmiennej)niezależnych.Możnażarto-
bliwiepowiedzieć,żezmiennetoUsłowa”tworzącesłownikjęzykapsychologii,aregułymetodologiczne
(onichtraktujeniniejszypodręcznik)tojegoUgramatyka”.Opanowanietegojęzykaumożliwinietylko
czytaniezezrozumieniemtekstównaukowych(teprzecieżniesąpisanezmyślą,żeichodbiorcąbędzie
1Wprzyjętejw2018r.przezMinisterstwoNaukiiSzkolnictwaWyższegoklasyfikacjidziedzinidyscyplinnaukowych
psychologiazaliczonazostaładodziedzinynaukspołecznychjakojejodrębnadyscyplinanaukowa.Taministerialnaklasy-
fikacjajestzmodyfikowanąklasyfikacjązaproponowanąprzezOrganizacjęWspółpracyGospodarczejiRozwoju(OECD–zob.pkt.
5.1.https://www.ncbr.gov.pl/fileadmin/user_upload/import/tt_content/files/2_wykaz_dziedzin_nauki_i_technik_wedlug_kla-
syfikacji_oecd.pdf–pozyskane09września2018r.).
2