Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
19
Jeżelijednakpedanciroszcząsobieprawo,abyprzemawiającdoswojejpu-
bliczności(naambonachlubwpopularnychbroszurach17)używaćsztucznych[lub
teżtechnicznych]wyrazów(Kunstwörter),którenadająsięwyłączniedoszkołyI,
tokrytycznegofilozofaniemożnaobarczaćzatoodpowiedzialnościątaksamo,jak
gramatykanieobarczasięodpowiedzialnościązagłupstwa,którewyczyniasłowo-
kleta18(logodaedalus).Napośmiewiskomożesiętutajwystawiaćtylkoczłowiek,
alenienauka.
Byłobyprzejawemarogancji,egocentryzmuibrakuszacunkudlatych,którzy
niewyrzeklisięjeszczeswojegodawnegosystemu,utrzymywaćII,»żeprzedpo-
wstaniemfilozofiikrytycznejniebyłojeszczewcalefilozofii».-Ażebymócodże-
207
gnaćsięodtejpozornejzarozumiałości,postawmyzatempytanie:czymożeist-
niećwięcejniżjednafilozofia?Różnesposobyfilozofowaniaicofania
siędopierwszychzasadrozumu,abynanichzmniejszymlubwiększympowo-
dzeniemoprzećpewiensystem,[niewątpliwie]nietylkoistniały,lecztakżemusia-
nopodejmowaćwieletegorodzajuprób,zktórychkażdawniosłapewienwkład
dodzisiejszego[sposobufilozofowania]19;żejednakobiektywniebiorącmożeist-
niećtylkojedenludzkirozum,toteżniemożebyćtakżewielufilozofii;możliwy
jestzatemtylkojedenjejprawdziwysystemopartynazasadach20,bezwzględuna
to,jakwieleróżnychiczęstosprzecznychzesobąfilozoficznychwykładnimogło-
byposiadaćjednoitosamozdanie21.Etyk(Moralist)mówiwięcsłusznie:istnieje
tylkojednacnotai[jedna]naukacnoty,tzn.jedenjedynysystem,któryprzezjedną
zasadęłączyzesobąwszystkieobowiązkicnoty;chemik[słuszniepowiada]:jest
tylkojednachemia(tapodługLavoisiera22);medyk:jesttylkojednazasada,
naktórej(wedługBrowna23)opierasiępodziałchorób.Samprzytymfakt,że
17aufKanzelnundinVolksschriften.NazwaKanzelmogłabytutajoznaczaćnietylkoambonę,
lecztakżeuniwersyteckąkatedrę.Bardziejprawdopodobnewydajesięjednak,żeKantzestawiatutaj
popularnąbroszurę(Volksschrift)raczejzkazaniem,niżzuniwersyteckimwykładem.Zresztąpro-
fesor,któryzwracasiędoswoichsłuchaczyzuniwersyteckiejkatedry,nieprzejawiaprzecieżwcale
»pedanterii»,posługującsię»szkolnym»,czylitechnicznymjęzykiem.
18derUnverstanddesWortklaubers
19derenjederauchumdiegegenwärtigeseinVerdiensthat.Przyjmuję,żeokreśleniediegegenwärti-
genależytutajuzupełnićdomyślnymArtzuphilosophieren.
20EinwahresSystemderselbenausPrinzipien.Zaimekderselben,którywpodanymtłumaczeniu
łączęzfilozofią,możnabyewentualnieodnosićtakżedorozumu(Vernunft),odpowiedniodotego
tłumacząc:»tylkojedenprawdziwysystemrozumuopartynazasadach».
21somannigfaltigundoftwiderstreitendmanauchübereinenunddenselbenSatzphilosophirthabenmag
22AntoineLaurentLavoisier(1743-1794)sformułowałwlatachsiedemdziesiątychXVIIIwieku
zasadęzachowaniamasywprzemianachchemicznych,przedstawiłtablicę33pierwiastkówiwpro-
wadziłnowoczesnąnomenklaturęchemiczną;por.VII326,IX185,XXIII284.
23JohnBrown(1735-1788),przedstawiłsystemchorób,wktórymprzedewszystkimrozróżniał
chorobysteniczneiasteniczne(wynikająceznadwrażliwościizniedostatecznejwrażliwościnabodź-
ce),któremiałybyćleczonezapomocąśrodkówpobudzających(alkohol)albołagodzących(opium).
