Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęptłumacza
19
NapodstawietychitympodobnychwypowiedziKantadasięwyróżnićkilka
głównychcech,jakimiodznaczająsięobowiązkiszerokiewprzeciwieństwiedo
obowiązkówwąskich.Popierwsze,wwypadkunormyzakreślającejszeroki
przedziałzobowiązaniapodmiotzakażdymrazemmusisamrozstrzygnąć
-itozapomocąswej»władzyrozpoznawaniafl(Urteilskraft)-czyowanorma
stosujesiędodanejsytuacji,czynie(takjaknp.przystosowaniunakazu:
»pomagajludziom,którzynaprawdępotrzebująwsparciafl,zakażdymrazem
koniecznejestrozstrzygnięcie,czydanyczłowiekznajdujesięwprawdziwej
potrzebie).Podrugie,podmiotowi,doktóregoodnosisięjakieśszerokozakre-
ślonezobowiązanie,pozostawiasięrównieżdoswobodnegowyboru,wjaki
konkretniesposóborazwjakimstopniupowinienjespełnić.Potrzeciewresz-
cie,mającdoczynieniaznormądyktującąpewienobowiązekszerokiczyteż
niezupełny,podmiotwniektórychsytuacjachmożenietylkospełnićjątakalbo
inaczej,lecztakżemaprawowcalejejniespełnić,podwarunkiem,żejest
naprawdęgotówimaszczerąchęćwywiązaćsięzniejprzyinnychokazjach.
Możnabypowiedzieć,żekażdazwymienionychcechpoleganapewnego
rodzajuswobodzie,jakąszerokiobowiązekpozostawiapodmiotowi,leczkaż-
danaswobodzieinnegorodzaju.Wpierwszymwypadkuchodzioswobodę,
którąnajtrafniejbyłobynazwaćswobodąinterpretacji;wdrugimraczej
oswobodękonkretyzacji(nieuchronnieabstrakcyjnychzasadetycznych
wpraktycemoralnej);wtrzecimwreszciewypadkumamydoczynieniazwęziej
rozumianąswobodądecyzji.
Mówiącocechachodróżniającychobowiązkiszerokieodwąskich,należy
jednakwspomniećiotym,podjakimwzględemtedwarodzajeobowiązków
raczejsięnieróżnią,aczkolwiekstanowiskoKantaniewydajesiętutajcałkiem
jednoznaczne.WKrytycepraktycznegorozumu(s.253,V160)Kantrozróżnia
normydotyczącetego,»czegowymagaodemniepotrzebaludzifl,inormy
odnoszącesiędotego,»czegowymagaodemnieichuprawnieniefl.Mówiteż,
żetedrugienormyprzepisująobowiązki»istotnefl(wesentliche),gdytymczasem
pierwsze-tylko»nieistotnefl(auńerwesentliche).Wtymrozróżnieniuobowiąz-
kówistotnychoraznieistotnychłatwodostrzecjednązwersjiprzeciwstawie-
niaobowiązkówprawaiobowiązkówcnoty.Możnabysądzić,żeskoroobo-
wiązkiprawasąistotne,aobowiązkicnotynieistotne,tepierwszesąważniej-
szelubbardziejwiążąceniżdrugie.Podobnąinterpretacjęzdajesięteżwspierać
jednazwypowiedziKantawNauceocnocie:»Imszerszyjestobowiązek,im
bardziejzatemniedoskonałe[lubniezupełne]jestzobowiązanieczłowiekado
[określonego]działania,tymdoskonalszejestjegodziałaniezgodnezwymoga-
micnoty,jeżelimimotozbliżaon(wswojejintencji)maksymęprzestrzegania
tegoobowiązkudoobowiązkuwąskiego(obowiązkuprawa)fl(VI390).Kant
zakładazatem,żeimszerszyjestobowiązek,tymbardziejniedoskonałe(lub
