Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
CzęśćI.Współczesneteoriedemograficzne–perspektywyzastosowań
stabilizująsięnazbliżonymniskimpoziomie.Największąjednak
trudnośćnapotykawyjaśnieniewpływu„zmiennychinterweniują-
cych”napostawyprokreacyjne.Ztegopowoduteoriataniedajeod-
powiedzinapytanie:„dlaczegoiwjakisposóbdochodzidowzględ-
nejstabilizacjipłodnościwspołeczeństwienowoczesnym?”[Dorejko,
1990,264].
Rzeczywistyprzebiegprocesuprzejściademograficznegowróż-
nychregionachświatalubposzczególnychkrajachodbiegałzwykle
odjegomodeluzewzględunaczas,intensywnośćitempozmian
wstrukturzewieku.Biorącpoduwagęprzedewszystkimtekryteria
możnawyodrębnićspecyficznetypypierwszegoprzejściademogra-
ficznego.Z.Pavlik[1982,208]wyróżniłnaprzykładtrzytypy:
a)
francuski,gdzieprocestenrozpocząłsięjeszczewXVIIIwieku
icharakteryzowałniemaljednoczesnymspadkiemumieralności
irodności,
b)
angielski,gdziewrazzpostępującąindustrializacjąiurbanizacjąna-
stępowałpoczątkowosilnyspadekumieralności,adopierozpew-
nymopóźnieniem–spadekrodności,
c)
japońsko-meksykański,rozwojowonajpóźniejszy,charakteryzują-
cysięwzrostemrodnościwpoczątkowymjegookresieprzyrów-
noczesnymwyraźnymspadkuumieralności;występujeonwwięk-
szościkrajówrozwijającychsię,którenadalodczuwająszybki
wzrostliczbyludności.
Ustaleniemomenturozpoczęciaizakończeniapierwszegoprzej-
ściademograficznegonastręczałowieletrudności,costałosięnawet
argumentomdopodważaniazasadnościtejteorii.Wydajesięjednak,
żepropozycjawypracowananagrunciemetoddemografiipotencjal-
nejpozwalaprzezwyciężyćtętrudność[Rószkiewicz,1987,99].
Umożliwiaonauwzględnieniewanalizieopóźnieniawczasiezmian
intensywnościurodzeńizgonówzewzględunapowiązanietychpro-
cesówzestrukturąwiekuludności,cowkonsekwencjipowodujepóź-
niejszyspadekprzyrostunaturalnegowporównaniuzokresemzmian
płodnościiumieralności.Jakwiemytypstrukturywieku,ukształto-
wanywcześniejszympoziomempłodnościiumieralności,określa
bieżącąintensywnośćurodzeńizgonówprzydanychwielkościach
