Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Uwarunkowaniahistorycznespowodowały,żeproblemniewoli
tatarsko-tureckiejgłębokozakorzeniłsięwliteraturzestaropolskiej.
Najczęściejniebyłrealizowanywpostaciodrębnych,samodzielnych
utworów,leczwspółtworzyłwiększecałościliterackie,podejmujące
tematstosunkówpolsko-turecko-tatarskich.Itak,porywanieludności
cywilnejwjasyrstałosięprzedmiotemopisuwewczesnych(piętnasto-
iszesnastowiecznych)tekstachpoetyckich—przypomnimyłacińską
anonimowąPieśńospustoszeniuSambora(1499)czyPieśńoposiędzeniu
iozniewoleniużałosnymziemiewęgierskiej(1558),przypisywanąStani‑
sławowiKleryce.Zjawiskodostrzeglipoecihumaniści,tworzącywję‑
zykułacińskim:JanDantyszek,MikołajHussowski,Janicjusz.Problem
tenstałsięważnymskładnikiemrefleksjipisarskiejzwłaszczaostatniej
ćwierciszesnastegoicałegosiedemnastegowieku(MaciejStryjkow‑
ski,BartłomiejPaprocki,SamuelTwardowski),comogłomiećzwiązek
zeskalacjąnajazdówtatarskichnaRzeczpospolitą.
Zjednejstronyozagarnianiujasyruirycerskiejniewolinaskutek
przegranychbitewwzmiankowałyprzekazykronikarskie—między
innymiMarcinaBielskiego,MarcinaKromera,aofunkcjonowaniusys‑
temuniewolniczegopowiadamiałKonstantyzOstrowicy,autorKroniki
tureckiej.Problemutratywolności,cierpieńludzkichstałsięistotnym
składnikiempropagandyantytureckiej,takzwanychturcyków.Zdru‑
giejstronymetaforąniewolitatarsko-tureckiejposługiwanosięwpoezji
miłosnej,moraliścizaśporównywalipołożeniewarstwychłopskiejdo
niewoliuflpogan”.Tozaledwiekilkaprzykładów,świadczącychowy‑
raźnejobecnościomawianegozagadnieniawliteraturzedawnej.
Mimorangitegotematubadaczebardzorzadkoponiegosięga‑
li.Najczęściejtemattenporuszanoprzyokazjiszerszych(literaturo‑
znawczych,historycznych)rozważańfltatarsko-tureckich”,jakchoćby
wrozprawachBohdanaBaranowskiego(ZnajomośćWschoduwdawnej
—7—
