Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JolantaMłynarczyk/Del'intérêtdecevolumepourlalychnologieégyptienneetlevantine
Bouvier.Acesujet,l'auteurlivreunindexiconographiquediscutantchaquemotifduricherépertoireréuni
ainsiquelesmarquesquiluisontassociées.
Ensuite,s'ouvrelelongchapitresurlesnombreuses«lampesgrenouilles»,fabriquéesdanslatradition
égyptiennepuissuiviesetd'autreslampesdetypesbienconnusappartenantauxproductionschrétiennes,
coptesouplussimplement«tardives».
LechapitresuivantestconsacréauxlampesromainesetbyzantinesfabriquéesdansleLevant,etqui
constituentunepartiemoinsapprofondiedelacollectionBouvierparrapportàcelleconsacréeàl'Égypte.
OnytrouvedumatérielallantdelaSyrieausuddelaPalestine,datédudébutdel'èrechrétienne(leslampes
«hérodiennes»)au7esiècleapr.J.-C.,laplupartd'entreellestrouvantdenombreusescomparaisonsdans
lalittérature.
Lelivresepoursuitaveclechapitreconsacréauxlampesd'époquemusulmane,d'Egypteetd'ailleurs,
datéesdu9eau16esiècle,etdontl'études'estessentiellementbaséesurlaclassificationélaboréepar
WładysławKubiak(1979)surmatérieldesfouillespolonaisesdusitedeFustat(LeCaire).
Enfin,laprésentationdelacollectionparChrzanovskisetermineparlasectionconcernantlampesde
bronzeetdepierre.
Pourlesarchéologuesquis'occupentdelavastecatégoriedel'instrumentumdomesticum,àlaquelle
appartiennentleslampesenterrecuite,ilestessentieldeconsidérerlescontextesdeleurutilisationrespec-
tive.Endehorsdel'usagedomestiquequotidien,leslampesàhuileremplissaienteneffetdeuxautresusages
importants,àsavoirlafonctionvotiveetfunéraire.Biensûr,n'importequellelampeauraitpuserviràl'une
oul'autredesfinsenquestion;cependant,certaineslampesontétéconçuesplusspécifiquementpourêtre
offertesdanslessanctuaires.Unetelleutilisationpourraitêtresuggéréepourleslampesportantdesinscrip-
tionsautresquelesnomsouinitialesd'éventuelsfabricantsdelampes,oupourleslampesdeformespéciale
(lampesdites«plastiques»).D'autrepart,leslampesminiaturespeuventaussiavoirétéconçuescommedes
offrandesfunéraires,sansaucuneutilisationpratique.L
'absencedesuiesurlesgicleursdeplusieurslampes
«detaillenormale»peutégalementêtrerévélatricedeleurcaractèrefunéraire.
Dansl'Alexandriedelafindel'Antiquité,avecsonatmosphèremulticulturelleetsesferventsconflits
religieux,lesfabricantsdelampesgardaientun«calmestoïque»dansl'exercicedeleurmétier.L'illustration
lapluséloquentedecephénomèneestconstituéeparledépotoird'unatelierdefabricationdelampestrouvé
danslegrandSérapéum,dontl'activitéaprendrefinavecladestructiondusanctuaireen391apr.J.-C.
Leslampesjetées,inutilisées,ycomprisquelquesrebusdecuisson,étaientclairementdestinéesauxache-
teurspaïens,juifsetchrétiens.Leslampes,exactementdelamêmeformeetfabriquéesaveclesmêmes
caractéristiquesd'argileetd'engobe,nedifféraientquedanslesmotifsdécorantleurdisque,dépeignant
aussibienlesdivinitéslocalestraditionnelles(Sarapis,Isis,Harpocrate),desmotifsneutres(ornementaux),
dessymbolesjuifsquedessymboleschrétiens.
LabrèveétudeépigraphiquemenéeparChrzanovskipermetd'ouvrirledébatsurl'interprétationdesin-
scriptionsetlesmarques(initiales,monogrammes)quel'onretrouvesurdenombreuseslampesdelacollec-
tionBouvier,leplussouventsurleursbases,maisparfoissurlespartiessupérieurescommelebec,l'épaule
ouledisque.Commeonpeutlelire,onytrouveaussibiendesmarquesd'atelierquedesacclamationsouen-
coredesinscriptionsvotives.Leurpublication,sireprisepardesspécialistesenépigraphie,contribueragran-
dementàlarecherchesurlesaspectséconomiques,sociauxetreligieuxdelavieenÉgyptegréco-romaine.
Maisdansl'attentedesdéveloppementsquecevolumenemanquerapasdepermettre,lapremièreet
laplusimportantedesétapesadéjàétéfranchie:grâceauxeffortsdeLaurentChrzanovski,laremarquable
collectiondelampesdeMauriceBouvierestmiseàladispositiondumondescientifique.
Prof.Em.JolantaMłynarczyk
Institutd'Archéologie,UniversitédeVarsovie
Varsovie,Juin2019
18
PolishCentreofMediterraneanArchaeology