Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Galen
L
amarkizmspołecznyarasizmieugenikawe
F
rancji
Galen(129-około200n.e.)byłnadwornymlekarzemcesarzaMarkaAure-
liusza.Podwielomawzględamijegokoncepcjestanowiłyogniwopośrednie
międzyfilozofiąinaukąantykuafilozofiąśredniowieczainaukąepokino-
wożytnej.Galenmiałświatopogląddośćeklektyczny.Byłarystotelikiem,ale
oprócztegowielkiwpływwywarłnaniegostoicyzmMarkaAureliuszaoraz
rosnącewsiłęwjegoepoceprzekonaniamonoteistyczne.JużArystoteles
pisałoBogu,któregopojmowałjakoNieporuszonegoPoruszycielaipierw-
sząprzyczynę,czylisprawcę,wszelkiegoruchu.Tejabstrakcyjnejkoncepcji
wciążdalekojednakdożydowskiejczychrześcijańskiejkoncepcjijednego,
osobowegoBoga.Cowięcej,wydajesię,żeArystoteles,żyjącbądźcobądź
wśrodowiskupoliteistycznym,dopuszczałmożliwośćistnieniawielupierw-
szychporuszycieli.WksiędzeVIIIFizykizastanawiałsięnadproblemem
ruchu55nieskorelowanychzesobąsferniebieskich.Zakładającdoskona-
łośćświatanadksiężycowego,niemógłowegobrakuharmoniiinterpretować
wkategoriachskazyowejdoskonałości.Stąddochodziłdoprzekonania,że
poszczególnesferymająwłasneindywidualnezasadyporuszające,awięc,że
istnieje55nieporuszonychporuszycielidla55sfer,awięc55bogów.Ary-
stotelespisałjednakotymbardzoniejasnoitakainterpretacjapoliteistyczna
pozostajetylkojednązwielumożliwych
11
.WodróżnieniuodArystotelesa
Galenbyłjużzcałąpewnościąmonoteistą,sympatyzującymzresztązarówno
zjudaizmem,jakizchrześcijaństwem,choćsamsięnigdynażadnąztych
religiinienawrócił.Całajegobiologiajestjednakpodporządkowanakoncep-
cjijednegoracjonalnegostwórcy.Umożliwiłotojejłatweprzyjęcie,zarówno
przezcywilizacjęchrześcijańską,jakipóźniejprzezcywilizacjęislamu.Za-
pewneułatwiłotoimteżakceptacjęarystotelizmujakotakiego,równieżtych
jegoelementów,któreniemiałyzwiązkuzbiologią.
MonoteizmGalenamiałkonsekwencjedlajegoprzekonańnaukowych.
Przedewszystkimjegokoncepcjacelowościwnaturzeróżniłasięznacznie
odkoncepcjicelowościuArystotelesa.DlaStagirytyduszabyłaźródłemru-
chużywegoorganizmu,uniezależniającymgoodNieporuszonegoPoruszy-
cielabędącegoźródłemruchuresztyświata.Arystotelesdostrzegałzatem
celowośćjedyniewprocesiewzrostumłodegoorganizmu.Skorojednakor-
ganizmosiągnąłdojrzałość,awięcpełnięswejformy,stawałsięwolny.Dla
monoteistyGalenatakdalekoidącaautonomiastworzeniaodStwórcybyła
niedopuszczalna.Wprowadziłzatemdokoncepcjiarystotelesowskiejmodyfi-
kacje.Owszem,podobniejakArystoteleswyróżniłtrzydusze(zrobiłtonawet
11
ZatakąinterpretacjąmyśliArystotelesawduchupoliteizmuopowiadałsię
wXXwiekuWernerJaeger;patrz:WernerJaeger,Aristotle,Oksford1962.
