Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MałgorzataByrska-Fudali
Chronologiaitypologianajstarszychzapinekzterenukultury
przeworskiejjakoprzyczynekdodatowaniajejpowstania
ThechronologyandtypologyoftheoldestfibulaefromthePrzeworskculture,
acontributiontodatingofthebeginningsofthisculture
SŁOWAKLUCZOWE:okreslateński,kulturaprzeworska,zapinkaokonstrukcjiśrodkowolateńskiej,
chronologiakulturyprzeworskiej
KEYWORDS:LaTèneperiod,Przeworskculture,fibulaofthemiddleLaTènetypeconstruction,
chronologyofthePrzeworskculture
A;STRAKT.Artykułzwracauwagęnaróżnorodnośćformzapinekokonstrukcjiśrodkowolateńskiejwnajstarszejfaziekultury
przeworskiejorazwokresiepoprzedzającymjejpowstanie,atakżezajmujesięzagadnieniemichchronologii.
WiększośćzapinekdatowanychnafazęLTCI,dotychczasłączonychzkulturąprzeworską,zostałaodkrytajakoznaleziska
luźne,pozbawionekontekstuarcheologicznegolubwgrobachniezawierającychdiagnostycznychelementówkulturowych.
Dlategookresucharakterystycznedługieiśredniejdługościfibuleżelaznezdługąpochewką.onebogatozdobione.
Każdaznichjestjedynawswoimrodzaju,choćposiadaanalogienaterenieCeltyki.
WfazieLTC2obserwujemyzwiększenieliczbytypów,ajednocześniedochodzidouproszczeniaiujednoliceniaegzemplarzy
wobrębiekażdegoznich.Licznezapinkiokonstrukcjiśrodkowolateńskiejpochodzązgrobówkulturyprzeworskiej.Wśród
okazówzLTC2możnazauważyćskracaniesiępochewkiiwydłużanienóżki,którejpołączeniezkabłąkiemznajdujesię
bliskosprężyny.Dlategookresucharakterystycznejestzgrubienieprzedniejczęścikabłąka,obserwowanewegzemplarzach
żelaznych,atakżebrązowychfibulachtypuMötschwil.
Opierającsięwyłącznienachronologiizapinek,powstaniekulturyprzeworskiejmożnadatowaćnapoczątekfazyLTC2.
Ztegookresupochodząlicznezespołygrobowetejkulturyzdobrzedatowanymiokazami.Natomiastżadnejzzapinekda-
towanychnaLTCIniemożnawsposóbpewnyłączyćzkulturąprzeworską.
A;STRACT.misarticleaimstopresentthevariabilityinformsoffibulaeofaconstructiontypicalofthemiddleLaTène
periodintheoldestphaseofthePrzeworskculturedevelopment,andaperiodprecedingitsemergence.mispaperalsoad-
dressesissuesconcerningtheirchronology.
MostofthefibulaedatedtotheLTCIperiodthathavebeenlinkedwiththePrzeworskcultureuntilpresent,werediscov-
eredasstrayfinds,withoutanyculturalcontext,oringravescontainingnodiagnosticculturalelements.Fibulaetypicalof
thisperiodarerepresentedbylongandmediumspecimensmadeofiron,withalongcatchplate.meywererichlydecorated.
Everyfibuladiscoveredsofarisactuallyoneofitskind,althoughallofthemhavetheiranalogueswithintheCelticworld.
DuringtheLTC2periodanincreaseinnumberofvarioustypesoffibulaecanbeobserved,altogetherwithacertain
simplificationandunificationofspecimenswithinagiventype.NumerousfibulaeofthemiddleLaTènetypeconstruc-
tioncomefromgravesofthePrzeworskculture.AconstructionofthespecimensoftheLTC2periodischaracterisedby
ashorteningcatchplateandanelongatingfoot;thelatterconjoinswithabowcloselytothespring.Atypicaltraitofthis
periodisadistinctivethickeninginthefrontpartofabow,particularlynoticeableonironartefactsandbronzefibulaeof
theMötschwiltype.
Basedonthechronologyofthefibulaeexclusively,anemergenceofthePrzeworskculturecanbedatedtothebeginning
oftheLTC2phase.misisthedatingofnumerousgraveassemblagescontainingwelldatedfibulae.Whereas,thereareno
fibulaedatedtotheLTCIperiodthatcouldbeindisputablylinkedwiththePrzeworskculture.
Zagadnieniedatowaniapoczątkówkulturyprzeworskiejwciążbudzidużokontrowersji.Wedługtrady-
cyjnegoujęciazaczasjejpowstaniaprzyjmujesiękońcowyodcinekfazyLTCIlubprzełomLTCIlC2
(GodłowskiI98I:59;I985:I3;DąbrowskaI988:55–56,62).Wprocesiejejkrystalizacjipodkreślanybył
55