Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prolog
55
wieluzyskało,ataknielicznistracili,że–jaksądzę,istotaichnostalgiibez
truduzmieściłasięwkilkupatriotycznychielegijnychpieśniachitamjużpozo-
stała.Posiadaczeksięstwihrabstwstraciliniezliczonerzeszeklientówipatronat
nadnimi–strata,którąniektórzyzłośliwcyniezbytskłonnisąopłakiwać”
61
.
Mocnesłowa,choćprzypuszczam,żewieluówczesnychpolskichczytelni-
kówoburzyłybyonemniejniżdzisiejszych.WpoczątkachXIXwieku,zwłasz-
czawkręgachrozczarowanychlegionistówikonspiratorów,formułowanorów-
niegorzkieocenypostawyrodaków.OpiniaBurnettajestkontrowersyjna,choć
jejautor–absolwentOxfordu,historykliteraturyiprzyjacielznanychludzi
pióra–należałbezwątpieniadogronainteligentnychobserwatorów.Wydaje
się,żewtymwypadkumożnazarzucićmunadmiernąskłonnośćdouogólnień
napodstawiefragmentarycznychobserwacji.Kilkajegospostrzeżeń,choćby
dotyczącychpewnejrytualizacjiżałobynarodowejioddzieleniajejodsferyreal-
negożyciaczyzadowolenia,zjakimczęśćdawnychmagnatówpowitałarozpad
systemuklientalnego,zasługujejednaknauwagę.Wniosekoobojętności,zjaką
wdziesięćlatpotrzecimrozbiorzeodnoszonosiędoutratywłasnegopaństwa,
trudnowprawdzieuznaćzatrafnywodniesieniudoogółumieszkańcówzaboru
pruskiegozainteresowanychpolitykąiżyciempublicznym,niemniejwydajesię,
żemożnabyłowówczaszaobserwowaćpewnesymptomyprzystosowaniasiędo
sytuacji,anawetpogodzeniazlosem.Jedenznichodnaleźćmożnawwierszu
MarcinaMolskiegonacześćgubernatoraKöhlera.Uchodzącyzałagodnego
iwyrozumiałego,reprezentantnowejwładzywychwalanyjestwnimzato,
że:DNiegdyśwolnychoswajazpodległościstanem,/Arozsądkiem,dobrocią
iwpływemkredytu/Umiezacieraćpamięćdawniejszegobytu”
62
.Czyzasłowami
niezmordowanegotwórcyokolicznościowychpanegiryków,niegdyśoficera
insurekcji,kryłasięironia,czyteżprostodusznakonstatacjafaktu?Koniunk-
turalnycharaktertwórczościMolskiegonierazprowokowałironiczneuwagi
zdolniejszychkolegówpopiórze(DJakikolwiekjestlosPolski,/Zawszewiersze
piszeMolski”),niewykluczonejednak,żeopisałontendencję,któraprzezcały
wiekXIXmiałaniepokoićzwolennikówwalkioniepodległość–pragmatyczna
adaptacjadoporozbiorowychwarunków,Doswojeniezpodległościstanem”,
wdłuższejperspektywiegroziłanietylewynarodowieniemPolaków,ilezobo-
jętnienieminiechęciądopodjęciaryzykawsytuacji,wktórejzaangażowanie
igotowośćdopoświęceńmogłystaćsięnakazemchwili.
W1806rokuberlińskidwóriurzędnicymoglibyćprzekonani,żewpełni
panująnadsytuacjąwzaborzepruskim.Wprawdziewśródjegomieszkańców
niezatarłasięcałkiemDpamięćdawnegobytu”,alegroźnydlawładzypruskiej
61G.Burnett,ObrazobecnegostanuPolski,s.280–281.
62Cyt.za:J.Czubaty,Zasada„dwóchsumień”…,s.216.
