Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
RozdziałI.Prawaczłowieka-zagadnieniaterminologiczneorazaspekthistoryczny
EKPCz,opróczwyznaczeniakataloguprawichronionychwartości,opierałosięna
stworzonymwokółniejsystemiekontroli,opartymnamodelusądowym.Pieczęnad
przestrzeganiempostanowieńkonwencjisprawujeEuropejskaKomisjaPrawCzłowieka
orazEuropejskiTrybunałPrawCzłowiekawStrasburgu,którypowołanyjestdoroz-
patrywaniaskargpaństwowychiindywidualnych.Zwłaszczataostatniakompetencja
odgrywaistotnąrolęzpunktuwidzeniakonkretnychjednostek,umożliwiabowiem
bezpośredniezaskarżeniedoTrybunałuprawomocnychdecyzjipaństwaczłonkowskiego
naruszającychnormyprzyjętewKonwencji.
WartoteżspojrzećnaregulacjedotycząceprawczłowiekawUniiEuropejskiej.Mimoże
nieustanowionowiążącychaktówprawnychwtejmaterii,znaczącejestorzecznictwo
działającegowLuksemburguTrybunałuSprawiedliwościUniiEuropejskiej(wcześ-
niej-EuropejskiTrybunałSprawiedliwości).Najegopodstawiepowstałkatalogpraw
podstawowych,naktóreskładająsięm.in.:prawodoefektywnejkontrolisądowejoraz
rzetelnegoprocesusądowegowrozsądnymterminie,swobodawypowiedzi,prawo
własności,prawonietykalnościmieszkania,prawodowyrażaniaprzekonańreligijnych51.
23
24
DośćważnymgłosemUniiEuropejskiejwdziedzinieochronyprawczłowieka
byłopodpisaniew2000r.wNiceiprzezParlament,RadęiKomisję,mającejfor-
męuroczystejproklamacji,KartyPrawPodstawowychUniiEuropejskiej.Jejznaczenie
przejawiasięgłównienapłaszczyźniemoralnejorazpolitycznej,ponieważaniniema
onaprawniewiążącegocharakteru,aninieokreślaśrodkówochronysformułowanych
wniejprawiwolności.DocenićjednaknależyideępowstaniaKartyjakodokumentu
utwierdzającegopotrzebęochronyprawczłowiekaorazuzupełniającegoichtreśćoza-
gadnieniazwiązaneznowymiwyzwaniamicywilizacyjnymi52.Kartastanowipunkt
odniesieniawwykładniprawaunijnegoijestistotnyminstrumentemintegracjieuro-
pejskiej,równieżwobszarzewzmacnianiaprawczłowieka.
Ewolucjaideiprawczłowiekaijejurzeczywistnieniejestzłożonymiwielowątkowym
procesem.Współcześniestosowanasystematykaopierasięnatrzechgrupachtematycz-
nychwyróżnionychprzezKarelaVašáka(1929-2015)wlatach70.XXw.Uwzględnia
onakryteriazarównoocharakterzehistorycznym,jakifilozoficznym,zgodniezktórymi
wyszczególniatrzygeneracjeprawjednostki53:
51
Por.J.Hołda,Z.Hołda,D.Ostrowska,J.A.Rybczyńska,Prawaczłowieka...,s.87.
52
SzerzejnatematKartyPrawPodstawowych:S.Hambura,M.Muszyński,KartaPrawPodstawowych
zkomentarzem,Bielsko-Biała2001;C.Mik,KartaPrawPodstawowychUniiEuropejskiej.Zagadnienia
podstawowe[w:]Traktatnicejski,red.A.Podraza,Lublin2001,s.43-99.
53
Terminngeneracja”uwypuklaaspekthistorycznystopniowegorozszerzaniakategoriiprawprzy-
należącychdoprawczłowieka.Termintenbywajednakkrytykowanyzewzględunaznaczeniesłowa
ngeneracyjność”
,którewskazujenanastępowanieposobiepewnychelementóworazzastępowaniejednych
drugimi.Takieujęciesprzyjarozłącznemu,fragmentarycznemupostrzeganiuprawczłowieka,dlatego
częśćautorówopowiadasięzaużywaniemterminunrodzinaprawczłowieka”
,którybardziejodpowiada
realiomrównoczesnego,niezmiennegowspółistnieniaorazwzajemnegoprzenikaniasięposzczególnych
prawiwolności.Krytycznieopojęciungeneracjiprawczłowiekawypowiadasię:C.Mik,Zbioroweprawa
