Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dogruntownychzmianwdziedziniewłasnościprywatnejipaństwowej,
gdywzrósłprymatpaństwanadprawemdowłasnościosóbprywatnych.
Hasło„Dobroogółuważniejszejestodkorzyściwłasnej[Gemeinnutz
gehtvorEigennutz]”byłoczęściąprogramuNSDAPjużwewczesnych
latachdwudziestych.Ponadtocorazważniejszestawałysięczysto
nieekonomicznekryteriarasowe,któremiałysłużyćróżnicowaniu
poszczególnychwłaścicieli.WtensposóbŻydzizostalipozbawieni
prawadysponowaniaswojąwłasnością.
NajważniejszezmianywodniesieniudoŻydówwiązałysię
oczywiściezprocesemtzw.aryzacji,czyliprzejmowaniamajątków
żydowskichpo1933r.przezfirmyiosobyprywatneo„aryjskim”
rodowodzie,przyczymtrzebadodać,żewpierwszychlatachTrzeciej
Rzeszyreżimhitlerowskiniekładłwielkiegonaciskunatozagadnienie.
Jużsamoprzejęciewładzy(Machtergreifung)wystarczyło,bypowstało
zjawisko,któreMartinDeanopisujejako„oddolnynacisksterowany
odgórnie[pressurefrombelowsteeredfromabove]”2.Dopiero
wdrugiejpołowielattrzydziestychwładzenazistowskiestałysię
bardziejaktywne,byćmożenaskutekdoświadczeńpłynących
zaryzacji.Jednymzprzejawówtegozainteresowaniabyło
zaangażowaniepartyjnychdoradcówdosprawekonomii
(Gauwirtschaftsberater),odktórychzgodyzależałakażdaaryzacja
wdanymokręguNSDAP.Tam,gdzie–wedługdoradcy–„Aryjczycy”
zapłacilirzekomozamało(np.zaprzejętysklep),wprowadzano
dodatkowepodatki.Wtensposóbwrazzrosnącąliczbą„sprzedaży”
mieniażydowskiegopaństwo(ipartia)corazbardziejwzbogacałosię
nietylkonaŻydach,lecztakżena„aryjskich”kupujących.Jesienią1938
r.ŻydziwRzeszyznaleźlisięwwynikudyskryminacjiprawnejnadnie.
Więcejniemożnabyłojużimniczegoodebrać,gdyżmajątekżydowski
zostałwłaściwieprawiewcałościprzejęty.Ostatnieżydowskiesklepy,
firmyiprzedsiębiorstwazostałyzlikwidowanealboprzeszływręce
„aryjskie”3.
Statusmieniaprywatnegowczasiewojnyjeszczerazradykalniesię
zmienił.To,żenajeźdźcywpodbitychkrajachbezskrępowania
korzystalizwłasnościludnościcywilnej,jestzjawiskiemdobrzeznanym
odstarożytności.Po1września1939r.wszystkieurzędydospraw
