Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
łecznej(lubinnegozławynikającegozsystemuspołecznego),pomijająjąmil-
czeniemlubteżusprawiedliwiająjąnaprzykładprawemboskimalboprawami
natury(„naturalizacjakultury”).Ideologiewywrotowemajączęściejcharakter
jawny,sągłoszoneotwarcie,wypisaneniejakonasztandarach,obecnewma-
nifestachiprzemówieniach,dziękiczemumająmocmobilizowaniaswoichzwo-
lennikówdodziałań,zmierzającychdorealizacjidocelowejwizjiświata.Ideolo-
giezachowawcze–naktórychskupiłasięuwagatakzwanejlewicowejteorii
ideologii,począwszyodMarksa–częściejlubzazwyczajmającharakterukry-
ty,polegająnakonserwowaniuistniejącegostanurzeczypoprzezpokazywanie
aktualnejrzeczywistościjakonaturalnej,właściwej,pożądanejisprawiedliwej,
atakżepoprzezusuwaniezpolawidzeniainnychpotencjalnychrozwiązań.
Jakztegowynika,odrzucamtakierozumienieideologii–charakterystycznedla
większościorientacjilewicowych–wktórymjestonarodzajem„miękkiejwładzy”,
narzędziemwrękachdominującychgrupspołecznych,służącymzachowaniuko-
rzystnegodlatychgrupstatusquo.Takicharaktermajątylkoniektóreideologie,
określoneprzezemniemianemzachowawczych.Ideologiemogąjednakrównież
wyrażaćpunktwidzeniaorazinteresygrupuciskanychikontestującychsystem10.
Oneczęściej–choćniezawsze–sąjawne.Takicharakterbędziemiaławiększa
częśćideologiiomawianychprzezemniewtejksiążce.Wzwiązkuztymodrzucam
teżpojmowanieideologiiwkategoriachfałszywejświadomości(Marks),urojenia
(Althusser)11czy„ułomnościepistemologicznej”12iprzeciwstawianiejejprawdzie.
Uważam–choćtotematnadługądyskusję–żeideologiamaraczejcharakterAu-
stinowskichperformatywów,czyliraczejstanowiorzeczywistości,niżjąopisuje
(nawetjeśliprzybierapostaćzdańorzekających),awzwiązkuztymniepodlega
kryteriumprawdyifałszu.Godzęsięnatomiastztymilicznymikrytykamirefleksji
nadideologią,którzyuważają,żeobejmujesiętympojęciemzbytwielezjawisk,że
częstobezuszczerbkudladanegowywodumożnabyjezastąpićlicznymiinnymi
pojęciami,takimijakobyczaj,tradycjaczykultura.Wjakimśzakresieprawdo-
podobnierównieżrozważaniaztejksiążkinatęsłabośćcierpią.Opisującbowiem
związekmiędzyutrwalonymiwfilmachbezpośrednichzachowaniamispołeczny-
miaideamikształtującymiwyobrażeniaimyślimasijednostekwlatachsześćdzie-
siątych,niezawszedążędobezwzględnejprecyzjiwtymzakresie,niejestemzresz-
tąpewien,czyjestonaosiągalna.
1.3.dekadabuntuwstanachzjednoczonych–ideologiaczy
ideologie?
Nieulegawątpliwości,żeStanyZjednoczonelatsześćdziesiątychtokrajstojący
naskrajurewolucji.Wopisachtej„dekadybuntu”–aliteraturanajejtematjest
10
Zob.J.Larrain,TheConceptof
Ideology,CenturyHutchinson,
11
London1979,s.76.
„Ideologianieprzedstawia,
wswej–zkonieczności–urojonej
deformacjiistniejącychstosunków
produkcji(iinnychwynikających
znichstosunków),aleprzede
wszystkim(urojony)stosunek
jednostekdostosunkówprodukcji
istosunkówznichwynikających”.
LuisAlthusser,Ideologieiaparaty
ideologicznepaństwa.Wskazówki
dobadań,przeł.AndrzejStaroń,
nowakrytyka.pl/spip.php?artic-
12
le279(odczyt:25czerwca2012).
Por.NoëlCarroll,Filozofiasztu-
kimasowej,przeł.MirosławPrzy-
lipiak,słowo/obrazterytoria,
Gdańsk2011,rozdział„Sztukama-
13
sowaaideologia”,s.349–404.
KonradKlejsa,Filmoweoblicza
kontestacji,WydawnictwoTrio,
14
Warszawa2008.
Ibidem,s.59–60.
KiNobezPośredNie1963–1970..........................................8
