Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Kallas,HistoriaustrojuPolski,Warszawa2005
ISBN83-01-14501-3,©byWNPWN2005
ciusiłyzbrojnejnastąpiłznacznywzrostobszarupaństwa.Największezdobycze
terytorialneobjęłyterenynawschodzie.
inkorporacjaPrus
Namocyaktuinkorporacjiz1454r.wcielonocałePrusydoKoronyPolskiej.
Wrzeczywistościzakrescesjiterytorialnychuległograniczeniupozakończeniu
wojnytrzynastoletniej.Wynikatozwarunkówtraktatutoruńskiegoz19paź-
dziernika1466r.Odzyskaneterytorium,obejmujące:PomorzeGdańskie,ziemie
chełmińskąimichałowskąorazPowiślezMalborkiem,Elblągiem,Braniewem
iWarmię,zwanoodtądPrusamiKrólewskimi.PozostałączęśćPruswłaściwych
określanojakoPrusyZakonne(Krzyżackie),którestałysięlennemPolski.Po
PrusyKrólewskie
przyłączeniuPrusKrólewskichiWarmii,stanowiącejwładztwobiskupie,obszar
państwazwiększyłsiędook.260tys.km2.
Wyrazemustępstwkrólapolskiegowtraktaciepokojowymz1466r.byłopo-
zostawieniezakonowiwładztwaterytorialnegonadPrusamiZakonnymi.Jednym
zeskutkówReformacjibyłasekularyzacjaPrus,cousankcjonowałtraktatkrakow-
skiz1525r.,uznawanywówczaszasukcespolityczny.ŚwieckieksięstwoPrus,
PrusyKsiążęce
określaneodtądjakoPrusyKsiążęce,przeszłowewładanieAlbrechtaHohenzol-
lerna,któryporozwiązaniuzakonukrzyżackiegoprzeszedłnaprotestantyzm.
Jakolennikw1525r.złożyłZygmuntowiIhołdwKrakowie.Scenętęuwiecznił
JanMatejkowswymsłynnymHołdziepruskim.Traktatz1525r.dopuszczałm.in.
możliwośćwłączeniaPrusKsiążęcychdoKorony.Wpraktycenastąpiłorozluź-
nieniezwiązkówPrusKsiążęcychzPolską.W1611r.ZygmuntIIIprzekazałPrusy
KsiążęcewlennoHohenzollernombranderburskim,dążącymdouwolnieniasię
odzależnościzestronyPolski.Nastąpiłotowtraktatachwelawsko-bydgoskich
z1657r.,znoszącychzależnośćlennąPrusKsiążęcychodKorony.
Książętazachodniopomorscyzgłaszalipretensjedoniewielkiegoterytorium
bytowskiegoilęborskiego,leżącegonapograniczusłupsko-gdańskim.Namocy
aktuZygmuntaIz1526r.ziemiabytowskailęborskastałysięlennemkróla
polskiego.Powymarciuksiążątzdynastiipomorskiej(1637)lennotoprzekaza-
noHohenzollernombrandenburskimw1657r.ZwierzchnośćlennaPolskinad
ziemiąbytowskąilęborskąustaław1772r.W1657r.oddanowzastawBranden-
burgiiCzaplinekiDrahim.
Wykupioneprzezkrólówpolskichksięstwaoświęcimskie(1456)izatorskie
(1496)stanowiłyichwłasnośćdopołowyXVIw.Namocyaktówinkorporacyjnych
zlat1563–1564obaksięstwauznanozaczęśćskładowąKorony,copociągnęło
zasobązniesienieniemalwszystkichichodrębnościustrojowych.
inkorporacjaMazowsza
NiezwyklerozdrobnioneterytorialnieMazowszeznajdowałosięwewłada-
niuksiążątzdynastiipiastowskiej.InkorporacjaMazowszadoszładoskutku
wwynikustopniowegoprzyłączaniaksięstwiziemznajdującychsięwstosunku
lennymwobeckrólówpolskich.Następowałotowrazzwymieraniempanujących
naMazowszuksiążąt(1462–1526).PoklęscewyprawyJanaOlbrachtaw1497r.
zaniknęłozwierzchnictwolennePolskinadMołdawiąnarzeczjejzależnościod
Turcji.
RozszerzanieterytoriumLitwywywołałokonfliktyzbrojnezWielkimKsię-
stwemMoskiewskim.WzmaganiachmilitarnychdopołowyXVw.przewaga
należaładoWielkiegoKsięstwaLitewskiego.Skupianieziemwielkoruskich
odbywałosięprzedewszystkimkosztemterytoriumLitwy.Dopierwszychdzie-
sięcioleciXVIw.nastąpiłoznaczneprzesunięciegranicypółnocno-wschodniejna
niekorzyśćWielkiegoKsięstwaLitewskiego.
warunkiuniizLitwą
Chęćuzyskaniaprzywilejów,jakimicieszyłasięszlachtakoronna,okazałasię
niewystarczającadotrwałegozbliżeniaLitwyzPolską.ZawarcieuniizLitwąsta-
32
