Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Kallas,HistoriaustrojuPolski,Warszawa2005
ISBN83-01-14501-3,©byWNPWN2005
DlamałoletniegoHenrykaprzeznaczonabyładzielnicasandomierska.Testa-
mentBolesławaKrzywoustegonieuwzględniałprawKazimierza,którybyćmoże
urodziłsiępojegośmierci.Opiekęnadmałoletnimisynamisprawowałaksiężna-
-wdowaSalomea.WkilkalatpośmierciBolesławaIIIKrzywoustegonastąpiło
pierwszepoważnenaruszeniezasadypryncypatu.Wwynikuwalkzjuniorami
WładysławIImusiałuchodzićzkrajuinieodzyskałŚląska,mimopomocycesarza
niemieckiego.WypędzenieWładysławaII,odtądzwanegoWygnańcem,w1146r.
zapoczątkowałookresrozdrobnieniapolitycznegoPolski.Następnymprincep-
BolesławIVKędzierzawy
semzostałBolesławKędzierzawy(dośmierciw1173),któryprzekazałw1146r.
dzielnicęsandomierskąHenrykowi.Późniejczęśćtejdzielnicyotrzymałjegonaj-
MieszkoIII
młodszybratKazimierz.KolejnymprincepsemzostałMieszkoIII,zwanyStarym,
jednakżewkrótceusuniętogozKrakowa(1177)wwynikuzamachustanu.
WtokuwojnydomowejprzypoparciumożnychiduchowieństwawKrakowie
KazimierzIISprawiedliwy
w1177r.dokonanoelekcjiksięciasandomierskiegoKazimierzaIISprawiedliwe-
go.Stanowiłotonaruszeniezasadysenioratu.Stantenuzyskałsankcjęcesarza
orazKościoła(nazjeździewŁęczycyw1181).MieszkoIIIzdołałodzyskaćcałą
Wielkopolskę.Odtąd,tj.od1181r.,wPolscewystępowałydwaośrodkiwładzy
zcentrumwKrakowieiGnieźnie.WładcyobunajważniejszychdzielnicMałopol-
skiiWielkopolskinawzajemsięnieuznawali.Dzielnicasenioralnautraciłaswoją
dotychczasową,uprzywilejowanąpozycję.
PośmierciKazimierzaIISprawiedliwegow1194r.nastąpiłaelekcjajego
LeszekBiały
małoletniegosynaLeszkaBiałego.LeszekBiałyobjąłtronkrakowskizgodnie
zzasadąpierworództwa(primogenitury),zeswejistotysprzecznejzzasadąse-
nioratu.Wtensposóbdoszłodoobaleniatejzasady.Dzielnicakrakowskastała
siędziedziczną.Zabiegioprzywróceniesenioratu,tradycyjnieprzypisywane
księciuopolskiemuMieszkowiIPlątonogiemu,podjąłwrzeczywistościksiążę
śląskiHenrykIBrodaty.WjegointeresiepapieżInnocentyIIIwydałw1210r.
bullęnakazującą„ścisłeprzestrzeganiezarządzeniadotyczącegosenioratuwy-
danego,jakwiadomo,dlapożytkuipokojucałegokraju”.Dokumenttennie
wpłynąłnazmianęzasadnastępstwatronu.
Wroku1202zmarłMieszkoIIIStary,synBolesławaIIIKrzywoustego.Jest
toważnacezurawdziejachpaństwapolskiego.WpoczątkachXIIIw.nastąpił
upadekpryncypatu
ostatecznyupadekpryncypatu,cobywaniekiedyprzesuwanenalatatrzydzieste
tegostulecia.
NazwaPolskaprzestałaoznaczaćcałośćmonarchii.Nazwątąokreślanotak-
żeWielkopolskę.ZaprzestanoużywaniatytułuksięciaPolski.Wtomiejscedo
tytulaturywprowadzononazwyterytoriówpodlegającychwładzyksiążąt.Kon-
sekwencjąuznawaniazasady,iżksięstwostanowiwłasnośćksięciabyłoprawo
dowyznaczaniadziałówterytorialnychdlajegolegalnegomęskiegopotomstwa.
Prowadziłotodokolejnychpodziałówwielkichdzielnic(prowincji).Zdrugiej
stronydochodziłodołączeniadrobnychksięstwwwiększewładztwa.Skutkiem
tychpodziałówbyłopowstaniekilkurównychsobiesuwerennych,dziedzicznych
księstw.
pogłębieniesię
Wnastępnychdziesięcioleciachpogłębiłsięprocesrozdrobnieniadziel-
rozdrobnienia
nicowego,któremutowarzyszyłylicznewojnywewnętrzne.Najbardziejbyło
dzielnicowego
towidocznenaprzykładzieŚląska,składającegosięzkilkuksięstw,iKujaw.
WdrugiejpołowieXIIIw.nastąpiłozjednoczenieMazowsza.Wielkopolskabyła
podzielonanadwaksięstwa.NiepodzielnąpozostałaMałopolska.Należypod-
kreślić,żewładcytychksięstwnależelidodynastiiPiastów.Większośćksiążąt
byłazautrzymaniemistniejącegostanurzeczy.Udziałemnielicznychznichstała
24
