Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podrządylibańskiegorządcyBasziraII,któryzachował
samodzielnośćażdoprzybyciaarmiiegipskiejw1831roku.Irakiem
rządziłwlatach1813–1828DawudPasza,którybyłpraktycznie
niezależnyodWysokiejPorty[59].
Wlatach1839–1976nastąpiłdrugietapreformzwanych
tanzimatem(dosł.reorganizacja).Inicjatoramitanzimatubyli
sułtanowie–MahmudIIiAbdülmecidI,alewielkiudział
wprzeprowadzeniureformmielidoradcyiwezyrowie:AliPasza,
MidhatPasza,FuadPaszaiRaszidPasza.Reformyzmierzały
dozastąpieniastarychinstytucjireligijnychiwojskowychprzez
nowe,wzorowanenaeuropejskich.Początekzmiannastąpił
3listopada1839r.,kiedysułtanAbdülmecidIwydałdekret
GülhaneHatt-ıŞerif,określającyorganizacjęifunkcjonowanie
rząduosmańskiego.Wramachtanzimatuzreformowanowojsko,
administrację,szkolnictwo,sądownictwo,finanseisystem
podatkowy.Kodeksy:karny,handlowy,administracyjnyicywilny
byływzorowanenaeuropejskich.Duchowieństwuodebrano
monopolnaszkolnictwoiotwartobezpłatneszkołypaństwowe,
którestałysiędostępnetakżedladziewcząt.Od1869r.wszyscy
mieszkańcyImperiumstalisięrówniwobecprawabezwzględu
nawyznawanąreligię,awsądachzeznanianiemuzułmanówbyły
traktowanenarównizzeznaniamimuzułmanów.Szerokidostęp
dopaństwowegoszkolnictwaioświatyorazreorganizacja
administracjipaństwowejzrodziłynowewarstwyspołeczne,które
stałysięsiłąnapędowąruchumłodotureckiego[60].
Jednaknajważniejszabyłakonstytucja,ogłoszona23grudnia
1876r.przezsułtanaAbdülhamidaII(pan.1876–1909)
watmosferzewielkiegoożywieniasiłpolitycznych,żądających
demokratycznychreformwpaństwie.Ustawazasadnicza
ograniczyłaabsolutnąwładzęsułtanaipowołaładożyciaparlament,
cobyłowielkimzwycięstwemtychsił.JednakAbdülhamidIItylko
czekałnadogodnymomentdoprzywróceniastatusquoante.Już
5lutego1877r.sułtanzdymisjonowałproreformatorskiegowezyra
MidhataPaszę,a14lutego1878r.rozwiązałparlament,inicjując
wtensposóbswojetrzydziestoletniedespotyczne
