Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
66
WładysławSzumowski_Historiamedycynyfilozoficznieujęta
dujesiębliżejśrodka.Niemożnabyzaprzeczaćfaktomdlategotylko,żesięniemieszczą
wramachnaszejteorii.Przeciwnie,naukaopierasięnafaktach.Gdybyfaktysprzeciwiały
sięteorii,tonależałobyfaktyzatrzymać,teorięodrzucićistworzyćnowąteorię.Alewłaśnie
otochodzi,czywfakiryzmietkwiąjakieśnowefaktyfizjologicznelubpsychologiczne.
Pomimonajwiększejostrożności,jakatujestwskazana,zdajesię,żeodpowiedźmusi
brzmiećraczejtwierdząco,żeniemożnawszystkiemuwieczniezaprzeczaćiżewieluan-
gielskichbadaczyzasługujenawiarę.
Terzeczynależybadaćzawszezpodwojonąipotrojonączujnościąiostrożnościąna-
ukową.Należyunikaćwszelkiejsensacji,któranigdynakroknaukinieposunęła.Należy
obserwowaćieksperymentować,korzystającjaknajwięcejznarzędziipomiarówjaknaj-
bardziejobiektywnychzwykluczeniemwszelkiejmożliwościsugestii.Alehistorianaukipod-
suwaostrzeżenie,żewszelkieupartezaprzeczaniepewnymfaktomkończyłosięzazwyczaj
porażką.
VI.CHINY
OChinachinarodziechińskimniemożemyinaczejmówić,jakznajwięk-
szymszacunkiemitajonymlękiem.Chińczykówjestponadmiliard.Mają
onikulturęjednąznajstarszych.Wynalazki,którewEuropieotwierały
nowąepokę,byłyznaczniewcześniejzrobionewChinach,jakodkrycie
prochu,kompasu,ochronnegoszczepieniaospy.Otym,żeprzyczyną
świerzbujestpasożytwiedzielichińscylekarzeznaczniewcześniejniż
europejscy.DrukzapomocąpłytdrewnianychistniałwChinachjuż
wVIw.poChrystusie.CzcionkiruchomezostałytamodkrytewXIw.
Wowymczasiejakomateriałpiśmiennyużywanebyłydługie,wąskiede-
seczkibambusowe,którezapisywanopionowo,zgórynadół,jednątylko
kolumnąznaków.Wiązkatakichdeszczułekstanowiłajakbystronę,akilka
takichwiązek_książkę.Drukowanotakżenajedwabiuinapapierze,który
wyrabiasięwChinachodIIw.poChrystusie.Jakkolwiekczęsteprze-
wrotypolityczneiliczneinwazjeMongołów,ostatnioJaponii,orazko-
lonialnepodbojeniektórychpaństweuropejskichwChinachsprawiły,że
mnóstwobibliotek,awięcidziełbezpowrotnieuległozagładzie,tojed-
nakznanesądrukichińskiezXIw.,aniektóreznichznajdująsięnawet
wEuropie.
Chińczycyodznaczająsięniezwykłączciądlawszystkiego,cojest
chińskie.Sąkonserwatystamidoszpikukości,nakulturęeuropejskąpatrzą
zlekceważeniemizgóry,przekonaniowyższościswojej.Mająswoje
starodawneautorytety,uczonych,filozofówilekarzy,którychdziełasądo
dziśuważanezawyrocznię.WChinach,podobniejakwIndiach,wszy-
