Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.9.NEOKEYNESOWSKIETEORIEFINANSÓWPUBLICZNYCH
2.9.3.TeoriefnansówpublicznychwedługJ.M.Buchanana
Koncepcjeorganiczne.Istotnywkładwsystematykęiopisteoriifinansówpublicznych
wniósłamerykańskiekonomistaJamesM.Buchanan.
Teorięfinansówpublicznychwiążeon–cozresztąniejestodkrywcze–zteorią
państwa.Wteoriiorganicznejinstytucjapaństwajestintegralnymelementemspołe-
czeństwa.Jeślitak,topaństwodziała–głównieprzezwydatki–wimieniuinarzecz
całegospołeczeństwa.Podstawowymkryteriumwydatkówpublicznychpowinnobyć
maksymalizowaniespołecznejużyteczności(socialutility)lubogólnegodobrobytu
(generalwelfare).
To,cojestcharakterystycznedlawieluepigonówKeynesa,tzn.konstruktywny
charakterdziałalnościpaństwa,obecnejesttakżewpoglądachBuchanana.Kluczo-
wymelementemteoriifinansówpublicznychopartejnateoriiorganicznejpaństwajest
przekonanie,żeprzezfinansepublicznerządmożezwiększyćużytecznośćpienięż-
nychśrodkówpublicznych.Matosięodbywaćprzeztakiekształtowaniedochodów
publicznych,pochodzącychgłówniezpodatków,oraztakiealokowanieśrodkówbud-
żetowych,abykorzyściodniesioneprzezspołeczeństwozwydatkowaniapublicznego
byływiększeodnegatywnychskutkówciężarówpodatkowych.
Trudnoodmówićatrakcyjnościtejteoriifinansówpublicznych,jeżeliweźmiesię
poduwagę,żejejgłównymzałożeniemjestwiększyefektdlaspołeczeństwaniżpo-
niesioneprzeznieciężarypodatkowe.Problempolegajednaknatym,żeteoriata
jestnazbytogólnaijakotakajesttylkoeleganckimmodelemzachowaniasiępaństwa
wobecgospodarkiorazspołeczeństwa.Istniejewięckoniecznośćodpowiedzeniana
kilkapytań:
•
Wjakisposóbmierzyćspołecznąużytecznośćwydatkówpublicznych,zwłasz-
czażehużyteczność”podlegaocenomsubiektywnym.
•
Jeślitrudnośćtazostałabypokonana,toczyjestmożliweharmonijnekształto-
wanieciężarówpodatkowych,jeśliweźmiesiępoduwagęichkonfliktogenny
charakter.
•
Czymożliwejestkształtowaniewydatkówbudżetowychzgodniezkryterium
maksymalizacjiużytecznościspołecznejlubogólnegodobrobytu,jeśliuwzględ-
nisięfaktsilnegozantagonizowaniacelówizadań,naktóreprzeznaczanesą
wydatkipubliczne.
Koncepcjeindywidualistyczne.Wteoriiindywidualistycznejpaństwoiposzczegól-
niobywatelesąstronamiantagonistycznymi.Stądteżdziałalnośćpaństwaprowadzi
–wwynikuingerencjipodatkowej–dozmianyużytecznościdochodówosiągniętych
przezobywateliwramachgospodarkirynkowej.Jeślitak,toabyniedeformowaćtych
proporcji,państwopowinnorozkładaćciężarypodatkoweadekwatniedoichużytecz-
ności.Jeślibytaksiędziało,tomielibyśmydoczynieniazeswegorodzajutransakcjami,
79