Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Klasycznafilozofiapolityki
nigdzieniewyłożyłonjużgotowegosystemufilozoficznego,żemyśljego
staleewoluowała.Ewolucjijegopoglądówwtymsyntetycznymopraco-
waniuuwzględnićniestetyniemożemy.
GłównymwkłademPlatonadoeuropejskiejmyślipolitycznejjestjego
sławnakoncepcjaidealnegopaństwa,awięcpaństwasprawiedliwego.
Leczczymżejestsprawiedliwość?Popierwsze,sprawiedliwośćwpolisjest
analogicznadosprawiedliwościwjednostceludzkiej.Tazaśwczłowieku
zachodziwówczas,gdyistniejerównowagamiędzytrzemaelementami,czy
częściamijegoduszy(rozumną,uduchowionąipożądliwą),awszystkieone
podporządkowanesąrozumowi,coostatecznieoznacza,żesprawiedliwym
jesttylkofilozof.Sprawiedliwośćwpaństwiejestlepiejwidoczna,bo
państwojestwiększeodjednostki,apolegaonanatym,żewszyscy–tak
jednostki,jakposzczególnestany–robiąto,codonichnależy,czyli
właściwiewypełniająswojefunkcje.Niesprawiedliwościąbędziemieszanie
tychfunkcji,bo–jakpowiadaPlaton–„Sątrzytakiezawodyiwzakresie
tychtrzechłączeniezawodówwjednymrękuizamianajestnajwiększą
szkodądlapaństwainajsłuszniejpowinnabysięnazywaćszkodnic-
twem”
12
.Tetrzypodstawowe„zawody”torządzący,wojownicy(pomoc-
nicy)irzemieślnicy.
Kierującsięswojąnaukąoistnieniuświataidei,niezmiennegoitrwa-
łegokrólestwawzorców,wobecktóregoświatotaczającychczłowieka
rzeczyjestjedynieświatemprzemijającychkopii,ułudyiiluzji,Platon
stworzyłwizjęidealnejpolis,wktórejrządysprawowalibyfilozofowie.
Wynikaćtomiałozjegoprzekonania,iżrządzićwinnitylkonajlepsi,tojest
ci,którzyznająprawdę,cooznaczałozkolei,żerządzićmogątylkofilo-
zofowie,albowiemtylkoonimogąpoznaćświatideidziękiswejumie-
jętnościposługiwaniasięrozumemicnotliwemużyciuoddanemukon-
templacjinieprzemijającychprawd.Tylkotakiepaństwozasługiwałobyna
uznanie,tylkoonobowiempozwalałobytakżeinnympartycypować
wwiecznymidoskonałymporządkuświata.Platonpostrzegałjenawzór
organizmu,jedności,wktórejkażdyelementpełniwłaściwądlasiebie
funkcję,awszystkorazemtworzydoskonałą,harmonijnącałość.Itakjak
ciałoludzkieposiadaośrodekkierowania–głowę,takidoskonałepaństwo
powinnoposiadaćwładcę(władców)kierującegopaństwemwedlezasad
nieprzemijającejprawdy.Kimśtakimmógłbyćtylkofilozof.Strzec
bezpieczeństwapaństwaprzedzagrożeniamiwewnętrznymiizewnętrz-
18
12
Platon,Państwo,tłum.W.Witwicki,Warszawa1958,434,B,C.