Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WYKŁADI
Greckiewyobrażeniedobregożyciaidobregospołeczeństwawiązałosię
nieodmienniezewspólnotą.Polis,miasto-państwo,byłozwiązkiemludzi
zainteresowanychnietylkoswoimwłasnymżyciem,alenadewszystko
życiemwspólnoty.Możnasięwręczpokusićostwierdzenie,żeGrecynie
znalitakbliskiegonamrozróżnieniapomiędzyjednostkąaszerszą
zbiorowością.„Wynalazek”jednostkidokonałsięwkulturzeeuropejskiej
znaczniepóźniejichoćmożnasięspieraćcodotego,kiedytodokładnie
nastąpiło,jednonieulegawątpliwości–przełomoweokazałosię
Odrodzenie,wfilozofiizaśzpewnościąpodejścieKartezjusza.Będziemy
otychsprawachmówićpóźniej.
ZfilozofówpolitykitoBenjaminConstant(1767–1830)będzietym,
któryzwróciszczególnąuwagęnaróżnicepomiędzywolnościąstarożyt-
nychawolnościąnowożytnych.Słuszniezauważy,żeGrecynie
uznawaliwolnościjednostek,czyjaktosiębędziepóźniejokreślało–
swobódjednostkowych,którebyłybyczymśzprzyrodzenianiejako
przynależnymczłowiekowiistrzeżonymprzezjakąśwładzę.Łączylidobre
życieczłowiekazpomyślnościąwspólnoty,uznajączasprawęnadrzędną
jejwolnośćwobecobcejzależności.ZdaniemwieluautorówGrecywogóle
niewyobrażalisobieżyciapozawspólnotą,uważając,żenatakieżyciestać
tylkobogów,lubidiotes–tojesttych,którzyniesąwpełniludźmi,
przypominającsobąraczejzwierzęta(Oznaczeniuwspólnotyniechświad-
czyito,żenajcięższąkarąwGrecjibyłakaraostracyzmu,wygnania,anie
karaśmierci;karaśmiercibyłabowiemkarąhonorową,nieodbierała
skazanemuczłowieczeństwa,karawygnaniaczyniłazniegojednego
zidiotes).JakwynikazprawodawstwaSolona,Grecysądzilitakże,że
obowiązkiemobywatelskimjestudziałwżyciupolis.Solonpostulował
wprowadzeniekarydlatych,którzyniebędąchcieliwziąćudziałuwroz-
ruchachpoczyjejśstronie.Pisał:„Ktowczasierozruchówwmieścienie
chwycizabrończypotejczypotamtejstronie,ulegniekarzeutratyczci
iprawobywatelskich”
6
.
Owozrośnięciesięjednostkizewspólnotąspowodowało,żecoś
takiegojakwolnośćosobistawnowoczesnymtegosłowaznaczeniu,czy
też–tymbardziej–zespółnaturalnychjednostkowychuprawnień,tak
typowydlanowożytnych(dokładniej–liberalnych)ideidobregożycia,było
6
Arystoteles,UstrójpolitycznyAten,tłum.L.Piotrowicz,Kraków1931,s.5,cyt.
za:W.Kornatowski,RozwójpojęćopaństwiewstarożytnejGrecji,Warszawa1950,
s.110.
13