Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.BadaniaDanutyGierulankinadprocesem…
psychologiczne.Jakonauczycielskupionabyłagłównienasprawachdydaktyki
oraznajejusprawnieniuiprzypuszczalnieniezdawałasobiesprawy,żepodej-
mującbadanianadpojęciami,wpisujesięwistniejącąjużtradycjębadań.
D.Gierulankapowracającbezpośredniopowojniedoswychbadań,stanę-
łaprzedtrudnodziśwyobrażalnymproblemem—brakiemdostępudolitera-
turyprzedmiotu.Udałosięjejdotrzećtylkodoliteraturyeuropejskiej,wobec
którejbyłabardzokrytyczna,czemudaławyrazwkrótkimprzedstawieniu
stanubadańnadpojęciamiwpsychologiiklasycznej(Ach,Bühler,Selz;Messer).
Niedostępne,niestety,pozostawałydlaniejpraceamerykańskichbehawiorys-
tówdotyczącetzw.zachowaniapojęciowego(conceptbehavior);ichautorzy
szczycilisiętym,żerównieżwzakresiebadańnadtzw.wyższymiprocesami
psychicznymidysponująmetodąwolnąodintrospekcji(Chlewiński,1999a:
33—34).
Poglądzawartywformule:nMiećpojęcietoreagowaćselektywnienaobiekty
wświecie,doktórychtopojęciesięstosuje”,wyznawaliautorzynietylkooorien-
tacjijawniebehawiorystycznej,alerównieżkrytycybehawioryzmuiarchitekci
tzw.rewolucjipoznawczej(Bruner,Goodnow,Austin,1956)orazrzecznicy
psychologiiobiektywnej,pawłowizmu(Lewicki,1960)ipodejściapoznawcze-
go(Chlewiński,1991).FormułętęmożnazestawićzoficjalnąformułąD.Gie-
rulanki(1958:20),któratwierdziła,żenprzyswoićsobiepojęcieznaczyzdo-
byćdostępdojegoprzedmiotu”.Byłatowprawdziegłównajejformuła,alejuż
wprowadzonymprzezsiebieeksperymencie,zwanymeksperymentemW-S,
stosowałaonainnąformułę,zbliżonądobehawiorystycznej,oczymświadczą
wykonywaneprzezeksperymentatoradwiegłówneczynnościbadawcze:(1)
wskazanie(W)naprzykładowyprzedmiotpojęcia;(2)sprawdzenie(S),czyna-
stąpiłojegoopanowanie.DrugąformułęD.Gierulankiłatwozrekonstruować,
gdyżzawieraonafaktyczniekryteriumopanowaniapojęcia.Brzmionazatem:
nprzyswoićsobiejakieśpojęcietoumiećrozwiązaćróżnegorodzajuzadania
sprawdzające”(Gierulanka,1958:20).Badaczkawskazywałanaistnienie
związkupomiędzyprocesemprzyswajaniapojęćarozumieniem.Wyróżnienie
dwóchmomentówprzyswajaniapojęć:obiektywnegoisubiektywnegoświadczy
odostrzeżeniurolirozumieniawprocesieopanowywaniapojęć.Godnepod-
kreśleniajestto,iż—jejzdaniem—pojawieniesięmomentówsubiektywnych
przyswojeniasobiepojęcia(np.poczuciejasności,dziękiktóremubadanymówi
oswymnzrozumieniu”pojęcia)możebyćuważanezajegowarunekkonieczny,
aleniestanowijegowarunkuwystarczającego(Gierulanka,1958:20).
Uwzględnionawbadaniachdwoistośćmomentówprzyswajaniapojęć:su-
biektywnegoiobiektywnego(umiejętnośćrozwiązywaniaokreślonychzadań)
ważnajestzewzględunasposóbujęciabadanegoprocesu.Możnawtymdo-
patrywaćsięwpływówKarlaBühleraiprzyjęciajegokoncepcjiprzedmiotuba-
dańpsychologicznych,postulującej,ażebywbadaniachuwzględniaćzarówno
doświadczeniewewnętrznebadanego(sferajegoprzeżyć),jakizewnętrzneza-
