Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Rozdział1.Prawokontraprawo
czejjakoporządekistanowienie,którezgodniezeswąistotąsąprzeznaczonesłużyć
sprawiedliwości”.
Teza3:nPozytywizmswoimprzekonaniem«ustawajestustawą»obezwładniłnie-
mieckichprawnikówiuczyniłichbezbronnymiwobecustawotreścisamowolnej
izbrodniczej.Pozytywizmniepotrafiprzytymuzasadnićobowiązywaniaustawich
własnąsiłą.Pozytywizmwierzy,żeważnośćustawjestdowiedzionajużtym,żepo-
siadająonemocobowiązującą.Jednakżesiłąuzasadnićmożna,byćmoże,przymus,
nigdyjednakpowinnośćiobowiązywanie.Teostatniemożnaopieraćtylkonajakiejś
wartościznamionującejustawę”.
Radbruchoperowałbardzopodobnymprzypadkiemdonosiciela-tutajskutkibyły
jeszczebardziejdramatyczneniżwsprawieopisywanejprzezHarta,ponieważza-
denuncjowanynazwiskiemGöttigzostałskazanynakaręśmierciiwyrokwykona-
no,natomiastdenuncjatoranazwiskiemPuttfarkenuznanopowojniezawinnego
pomocnictwawmorderstwieiskazanonakarędożywotniegowięzienia.Wsprawie
opisanejprzezRadbruchaproblembyłwięcbardziejskomplikowany-chodziło
wniejnietylkooto,jakwsporzeHartazFullerem,czyinajakiejpodstawiekarać
denuncjatorawnowymporządkuprawnym,lecztakżeoto,jakprawniezakwalifi-
kowaćjegoczyn.PowojniesądskazałPuttfarkenazapomocnictwowmorderstwie,
ergo-uznawałzabezpośrednichsprawcówmorderstwasędziów,którzyskazaliGöt-
tiganakaręśmierci.Rodziłotozkoniecznościskomplikowanyproblemodpowie-
dzialnościsędzióworzekającychwIIIRzeszynapodstawieobowiązującegowówczas
prawanazistowskiego.Chcąctegouniknąć,Radbruchproponujezmianękwalifikacji
czynuPuttfarkenaizastosowaniekonstrukcjitzw.sprawstwapośredniego9.Nawet
jeśliniemożnazawydanywyrokśmiercipociągnąćdoodpowiedzialnościsędziów,
toniewykluczatoodpowiedzialnościPuttfarkenajakosprawcypośredniego:nTrze-
badodaćmianowicie,żepojęciesprawstwapośredniego,rozwinięteworzecznictwie
sąduRzeszy,odnosisięzregułydoinnychstanówfaktycznych,dotakichprzeważ-
nie,wktórychsprawcapośredniposługujesiębezwolnymilubniepoczytalnymi
narzędziami.Otakimprzypadku,wktórymniemieckisądmógłbybyćnarzędziem
przestępcy,niktdawniejniemyślał.Dzisiajstajemyjednakprzedtakimistanami
faktycznymi.AprzypadekPuttfarkenaniebędziejedyny.To,żesądzpunktuwi-
dzeniaformalnegodziałałprawnie,kiedyobwieszczałbezprawnywyrok,niemoże
spowodowaćzniesieniasprawstwapośredniego”10.JednocześnieRadbruchwdosyć
szczególnysposóbusprawiedliwiasędziów,którzywydaliwyrokskazującyGöttiga
nakaręśmierci-obiektywniesprzeniewierzylisięideisprawiedliwości;subiektyw-
niejednakniemożnaichzatowinić,ponieważtegonauczyłichpozytywizm:nJeżeli
napodstawierozwiniętychprzeznaszasadmożnaustalić,żezastosowanaustawa
9T.Mertens,RadbruchandHartontheGrudgeInformer:AReconsideration,nRatioJuris”2002/15(2).
10G.Radbruch,GesetzlichesUnrecht...;por.takżeG.Radbruch,GesetzundRecht,nStuttgarter
Rundschau”nr1,Januar1947(nIusetLex”2002/1).
