Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
I.Podstawowepojęciaiprzedmiotekonomii
Mogąteżbyćinnekryteriawyodrębnianiatypówgospodarki.Zpunktu
widzeniaskalidziałalnościgospodarczejmożemywyodrębnićnp.gospodarkę
światową(czyteżsystemgospodarkiświatowej),narodową,terenowągospodarkę
przedsiębiorstw,natomiastzpunktuwidzeniasferygospodarowania–gospodarkę
mieszkaniową,finansową,rolnąitd.
Woparciuokryteriumwłasnościczynnikówprodukcjiwyróżniasięm.in.:
wramachdanegokrajugospodarkęprywatnąipubliczną,awskalimiędzynarodowej
gospodarkękapitalistycznąisocjalistyczną(lubkomunistyczną).Teostatnie
określeniabudzą,jakwiadomo,licznekontrowersje,cozwiązanejestgłównie
zniejednoznacznympojmowaniempojęć:kapitalizmisocjalizm(takżekomunizm).
Pojęciatełączysięczęsto,zwłaszczawpublicystyce,nietylezkwestiąwłasności,ile
raczejzcharakteremsystemupolitycznego(ktoijakrządziwdanymkraju)oraz
modelempodziału(jakdzielonesądobra).Stądpopularnośćtakichokreśleń,jaknp.:
demokracjezachodnie,socjalizmtypuszwedzkiego,krajekomunistycznelub
postkomunistyczne.
Zależnieodtego,zdominacjąjakiegomechanizmuregulowaniaikoordynowa-
niaprocesówgospodarczychmamydoczynienia,możnawyodrębniaćgospodarkę
rynkową(systemrynkowy)igospodarkęnakazową(systemnakazowy).Gospodar-
karynkowatogospodarka,wktórejzasadniczymregulatoremprocesówgospodar-
czychjestsamoczynniedziałającyrynekczymechanizmrynkowy,agospodarka
nakazowatogospodarka,wktórejprocesygospodarczeregulowanesągłównieza
pomocąróżnegotypunakazów,zakazówidyrektywwydawanychprzezbiurokrację
państwową(zwłaszczaszczeblacentralnego).Zuwaginabardzodużąwpraktyce
rolęplanucentralnegoorazcentralnegorozdzielnictwazasobówgospodarczychten
drugitypgospodarki(systemugospodarczego)określanyjestteżczęstomianem
gospodarkicentralnieplanowanejlubsystemunakazowo-rozdzielczego.
Wartozauważyć,żemechanizmregulacjigospodarkijestwpraktyce
powiązanyzwłasnościączynnikówprodukcji.Taksiębowiemskłada(iniejestto
przypadek),żemechanizmrynkowyjestdominującymregulatoremprocesów
gospodarczychwłaśniewtychkrajach,wktórychdominujewłasnośćprywatna,
abiurokracjapaństwowaiplancentralny–wkrajach,wktórychdominujewłasność
publiczna(wszczególnościpaństwowa).Wpewnymstopniuodnosisiętorównieżdo
innego,częstostosowanegokryteriumwyodrębnianiatypówgospodarkiisystemów
gospodarczych,tzn.podziałuuprawnieńdopodejmowaniadecyzji.Zależnieodtego
kryteriummożemywyodrębnićsystemymniejlubbardziejzdecentralizowane(czy
scentralizowane).Systemgospodarczybyłbycałkowiciezdecentralizowany,gdyby
uprawnieniadopodejmowaniadecyzjigospodarczychnależaływyłączniedo
poszczególnychkonsumentówiproducentów,acałkowiciescentralizowany,gdyby
należałyonewyłączniedocentralnejbiurokracjipaństwowej.Systememstosunkowo
najbardziejzbliżonymdo,,czystego,,systemuzdecentralizowanegobyłsystem
rynkowypanującynp.wniektórychkrajachEuropyZachodniejiAmerykiPółnocnej
wokresietzw.kapitalizmuwolnokonkurencyjnego,asystememzbliżonymdo
,,czystego,,systemuscentralizowanegosystemnakazowypanującywZwiązku
