Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Ekonomista”2020,nr1
http://www.ekonomista.info.pl
14
ZbigniewMadej
wobecglobalizującegosięrynku.Tąalternatywąmiałobyćkomunistyczne
społeczeństwobezrynkuibezpaństwa.Ogólnąkoncepcjętakiegospołeczeń-
stwaprzedstawiłMarks27latpóźniej(Marks1949).Odpadłazatemniewidzial-
narękarynkuiwidzialnarękapaństwa.Siłąsterującąwtakimspołeczeństwie
miałybyćpryncypiamoralne.Zasadyteodnosiłysiętylkododojrzałego
społeczeństwakomunistycznego.Wokresieprzejściowym(nazwanympóźniej
socjalizmem)Marksprzewidywałdyktaturęproletariatuorazzasadępodziału
dóbrkonsumpcyjnychwedługpracy,alewformiepozarynkowej(świadectwa
pracy).Porewolucji1917r.zaczętorealizowaćwszystkiezaleceniaMarksa:
światowyzasięgproletariackiegoustroju,dyktaturęproletariatuibezrynkowy
podziałdóbr.Okazałosię,żeniemaszansnarewolucjęświatową,przeto
ograniczonosiędobudowysocjalizmuwjednymkraju,alezideiekspansji
globalnejniezrezygnowano
2
.Nieudałasiętakżepróbabezrynkowego
funkcjonowaniagospodarki.BezrynkowymodelgospodarkizastąpionoNową
PolitykąEkonomiczną.Byłatodośćśmiałakoncepcja,zawierałanawetpewne
elementyrynkukapitałowego,jednakod1928r.zaczętojąograniczać,zaśod
początkulattrzydziestychdziałałjużtylkościślereglamentowanyrynekdóbr
konsumpcyjnych,bezśladówrynkukapitałowego.Alokacjączynnikówprodukcji
zajmowałysięwładzecentralnepaństwa,aniemechanizmyrynkowe
3
.Po
drugiejwojnieświatowejsystemtakizapanowałwkrajachEuropyŚrodkowo-
Wschodniejorazwkilkukrajachazjatyckich,apóźniejnaKubie.Wwynikutych
zdarzeńsocjalizmwschodniopanowałokołojednejtrzeciejglobuitakiobszar
zostałwyłączonyzzachodniegonurtuglobalizacjirynkowej.
Jeśliwięcdoszukiwaćsiękońcaglobalizacjitypurynkowego,aotakiej
właśniepiszesię,naogółnieużywającprzymiotnika,totrzebasięodwołaćdo
historiisocjalizmuwschodniego.Niebyłojejwtymustroju,aokresniebytu
trwałponadosiemdziesiątlat.Niewypełniałatejlukibezimiennapustka,lecz
antyrynkowaglobalizacjasocjalistyczna.Dominacjapropaństwowychopcji
wXXwiekuprzyniosłaskrajnieodmiennerezultatyniżdominacjategotypu
opcjiwpierwszychwiekachczasównowożytnych.Merkantylizmstworzył
podwalinynowożytnejglobalizacjizarównowwymiarzeprzestrzennym(wielkie
2
Koncepcjabudowysocjalizmuwjednymkrajubyławymuszonąalternatywąobowiązującejwcześniej
doktrynyrewolucjiświatowej.Przyczyniłasiędotegoprzegranaprzezarmięrosyjskąbitwawarszawska
z1920r.DrogowskazemdlarosyjskichwojsknacierającychnaPolskębyłohasło:najpierwWarszawa,
potemBerlin,ParyżiLondyn,apóźniejcałyświat.Nieudałsiętenmanewriztegopowodusocjalistyczna
antyrynkowaglobalizacjazostałaodłożonanadwadzieściapięćlat.Wkońcowymetapieekspansjiudałosię
socjalizmowiwschodniemuopanowaćokołojednejtrzeciejglobu.Zachodniaglobalizacjarównieżniebyła
wszechobejmująca.Wobecnejdyskusjinadglobalizacjąwyłoniłasiętakżekwestiaswoistejniekomplet-
nościtejglobalizacji,alewinnejkonstelacji.WładysławSzymańskizachodnitypglobalizacjinazywatypem
niekompletnym,ponieważniezawieraonaglobalizacjipolitycznejijestglobalizacjąocharakterze
mikroekonomicznym.PrzeciwstawnymwariantemjestwedługSzymańskiegomodelchiński(Szymański
2019).
3
Dokładniejszaanalizaprzemianpolitycznychigospodarczychznajdujesięwksiążcenapisanejprzez
autorategoartykułu(Madej1993).Tamrównieżzastosowanyzostałmodelprzemiennejdominacji,ale
dotyczyłonkolejnychetapówwcywilizacyjnymrozwojuRosji.
