Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
SekcjaC–Klimat
tyku;tamteżnagrzewająsię.Spiętrzaniewódprzezpasatywiejące
zpółnocnegowschodupowoduje,żepoziomOceanuAtlantyckiego
uwschodnichwybrzeżyAmerykijestojedendodwóchmetrówwyższy
niżpoziomOceanuSpokojnegouzachodnichwybrzeżykontynentu.
WodyAtlantykuspiętrzonewMorzuKaraibskimuchodząnapółnoc
wzdłużwschodnichwybrzeżyAmerykijakoPrądZatokowy,czyliGolf-
sztrom.RuchywódpodlegająjednakrównieżdziałaniusiłyCoriolisa,co
powoduje,żeGolfsztromzakręcawprawoikierujesiękuEuropie,
ogrzewającswoimciepłemWyspyBrytyjskie.Dziękitemuklimatjest
tamznaczniecieplejszyniżwbardziejnapołudniepołożonychobszarach
Kanady.WodyGolfsztromuprzemieszczająsiędalejskręcającwprawo,
dopókinieznajdąsięznówpodwpływempasatów.Napółkulipołud-
niowejprądyoceanicznekrążąwstronęprzeciwnąruchowiwskazówek
zegara.Najlepiejjesttowidoczne,gdyprzyjrzymysię,jakprądyoceanicz-
neokrążająkulęziemskąwrazzwiatramiwiejącymiwpasienapoziomie
40oszerokościgeograficznejpołudniowej.Zawracającwkierunkurów-
nikaprądymorskieprzemieszczająsiępodosłonąmaskontynentalnych.
Naprzykład,naobszarzepółnocnegoOceanuSpokojnegociepłyPrąd
Północnopacyficznyprzemieszczającysięwkierunkupółnocnymskręca
wprawoipłyniewzdłużwybrzeżyAlaskiiKolumbiiBrytyjskiej,ajego
wodymogąbyćcieplejszeniżwybrzeża,wzdłużktórychpłynie.Stajesię
toprzyczynąpowstawaniamgieł.Prądtenskręcajednakjeszczeraz
wprawoiprzemieszczasięwzdłużwybrzeżyażdoKalifornii,gdzie
działaniesiłyCoriolisaoddalagoodląduwkierunkupełnegomorza.
Zabieraniewkierunkuodlądumasciepłychwódpowodujewynoszenie
wódchłodnychzgłębioceanudowarstwpowierzchniowych.Obszary
oceanu,naktórychpowstajątakieprądywznoszące,charakteryzująsię
dużąprodukcjąbiomasyspowodowanąwynoszeniemsubstancjipokar-
mowychzgłębidogórnychwarstwwody.
Deszcze
Deszczepowstająnaskutekoziębianiasięciepłychmaspowietrza.Dzieje
siętak,gdyintensywneoddawanieciepłaprzezwodymorskiewzdłuż
międzyzwrotnikowejstrefyzbieżnościpowodujeunoszeniesięwilgot-
negopowietrzadowyższychwarstwatmosfery,gdzienastępujekonden-
sacjaipowstajądeszcze.Deszczepowstająteżpodczaswznoszeniasię
maspowietrzaniesionegowiatremnabarierzełańcuchówgórskich.
Mechanizmpowstawaniadeszczuwtychwarunkachjestpokazanyna
rysunku5.Powietrzeznadmorzawznosisięponapotkaniułańcuchagór-
skiegoijegotemperaturaobniżasięwprocesieochładzaniaadiabatycz-
nego(wtempie6–10oCokm–1,zależnieodwilgotności),następujeprzy
tymproceskondensacjiwody.Deszczpowstajewięcwpowietrzu
wznoszącymsię,nacierającymnapasmogórskie.Poprzekroczeniugór
masypowietrzazaczynająopadać.Wtymczasieogrzewająsię(wtempie
10oCokm–1)isprężają,pochłaniająteżwilgoć;wtensposóbpozawietrz-
nejstroniegórtworzysięstrefabezopadów,czylitzw.cieńopadowy.
Naszerokościgeograficznej30o,wrejonieopadaniamaspowietrza
panująwięcsusze.Największepustynieświata,jakSahara,Gobi,czy
pustyniepołudniowo-zachodniejczęścikontynentupółnocnoamerykań-
skiegoleżąwłaśniewtympasie.
