Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36|rozdziałdrugi
uMiłoszawogólenawiązujedojejstarodawnychźródeł,czymoże
bezpośredniezapożyczeniasięgająoświeceniairomantyzmu?
AleksanderFiutbezzastrzeżeńprzyjąłwypowiedźKonstante-
goJeleńskiegonatematpoezjiMiłoszawzwiązkuzprastarym
prądemfilozoficznym,gnozą
30
.AutorZbiegówokoliczności,odkry-
wającanalogiepomiędzyGombrowiczemiMiłoszem,stwierdził:
WWięcejłączyMiłoszazGombrowiczemniżprzypuszczapolska
krytyka(niżmożedoniedawnaprzypuszczalionisami).Ustęp
o«zbawianiużuków»naplażyzgombrowiczowskiegoDzienni-
ka–torównieżjegowspólnyzMiłoszemteren.Wspólnyteren,
możewynikającyzpokrewieństwaobupisarzyzdwomaprądami
filozoficznymi,jednymprastarym(alejakżeaktualnym),drugim
najnowszym:zgnoząizahumanizmem”31.
JeleńskiwskazujewięcnapokrewieństwoMiłoszazgnoząan-
tyczną.InaczejkrąginspiracjiMiłoszakreśliJolantaDudek:WPo-
glądyBlake’astanowiąkonsekwentniegłównydyskusyjnypunkt
odniesieniaMiłoszowegopoematu”32.
Autorkastwierdzadalej:WManicheizmMiłoszapojętywkatego-
riachfenomenupsychicznegojakowyrazpostawyduchowej,«nie-
ufnejwobecNatury,naturyludzkiejiprzyrody»niewielemawięc
wspólnegozhistorycznąherezjąmanichejską”
33
.WTakwięcMiłosz,
którylubinazywaćsiebiegnostykiem,manichejczykiemimarcjo-
nitązdajesięukazywaćwPamiętnikunaturalistybardziejbezpo-
średnie(filozoficzneiliterackie)źródłaowegoskrajniepesymi-
stycznegobiegunaswojejwizjiświataprzyrody”34.
CzyzatemWmanicheizmpojętywkategoriachfenomenupsy-
chicznego”jakoWskrajniepesymistycznybiegun”światopoglądu
Miłoszaniewielemawspólnegozgnoząhistoryczną,jaktwierdzi
JolantaDudek,czyteżracjęmaJeleński,twierdząc,żechociażjest
gnostycyzmprądemprastarym,tojednakaktualnym,dopuszcza-
jącymjegointerpretacjęwtwórczościpoetywspółczesnegowka-
tegoriachpokrewieństwasięgającegogenezy?
PrzywoływanyjużFiut,wswymstudiumopoezjiMiłosza
35
,trak-
tujegnostycyzmautoraZiemiUlrogenetycznie,biorącdosłownie
jegowypowiedź:WPewientemperament,pewienzakrójintelektu-
alnyprzyciągnęłybymnie,gdybymżyłwpierwszychwiekach
chrześcijaństwa,raczejdognostykówniżdochrześcijan,zich
