Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Litewskiego[83].
ZażyciaJagiełłyitużpojegośmiercikonfliktyzKrzyżakamiwybuchałyjeszczewielokrotnie.Trwały
nietylkodziałaniawojenne,lecztakżezabiegidyplomatyczne:poddawaniesięarbitrażowicesarza
ZygmuntaLuksemburskiego,odwołaniadopapieżaodniesprawiedliwychorzeczeńcesarza,szukanie
przymierzyprzeciwKrzyżakom,jaknp.zawartyw1421r.sojuszJagiełłyzFryderykiemHohenzollernem,
powiązanyzobietnicąwydaniazasynaelektoracórkikróla,Jadwigi,ioddaniatejparzetronupolskiego,
gdybyJagiełłoniedoczekałsięsyna.Powznowieniudziałańwojennychzawartow1422r.nadjeziorem
Melnopokój,któryprzywróciłPolsceNieszawęzczęściąKujaw.Krzyżacyponadtonazawsze
zrezygnowalizeŻmudzi.DopierojednakpokójzawartywBrześciuKujawskim,jużpośmierciJagiełły
w1435r.ipoklęsceponiesionejprzezgałąźinflanckązakonu,zakończyłetapdwudziestopięcioletnich
wojenzKrzyżakami[84].
WładysławJagiełłow1422r.porazczwartywstąpiłwzwiązekmałżeńskizZofiąHolszańskąidoczekał
sięzniejnarodzinsynów:Władysława(1424)iKazimierzaAndrzeja(1427).Oznaczałotokontynuację
dynastii.Sprawajednakkomplikowałasięzpowodupostawypanówpolskich,którymmożliwość
decydowaniaonastępstwietronudawaławielkiatutwuzyskiwaniunowychprzywilejówodkróla.
KońcowywięcokrespanowaniaJagiełły,pojegotriumfachwlatach1410-1422,byłwypełnionytroską
ozapewnieniesukcesjinajstarszemusynowi.SplotłasięonazpojawieniemsięwsąsiednichCzechach
problemuhusytyzmu,mającegoswojeechawPolsce,zobjęciemw1423r.biskupstwakrakowskiego
przezZbigniewaOleśnickiego,wokółktóregopowstałosilnestronnictwopanówmałopolskich,
opozycyjnewobecpolitykikróla.Oleśnickibyłzręcznympolitykiemiczłowiekiemoszerokich,
europejskichhoryzontach,alezwizjązupełnieinnąniżJagiełło,którystaleszukałporozumieniazLitwą.
Biskup,pragnącwzmocnieniamiędzynarodowejpozycjiPolski,widziałjątakżewzwiązaniusięzLitwą,
alenazasadzieinkorporacjiWielkiegoKsięstwadoKorony,orazwrozszerzeniuwpływówPolski
naterenieCzechiWęgier–wpierwszymwypadkuprzezusunięciehusytyzmu,wdrugimdzięki
możliwościwalkiprzeciwkoTurkomwobroniechrześcijaństwawrazzWęgrami.Używałwielokrotnie
swegoautorytetu,byniedopuścićdorozszerzaniasięwPolscehusytyzmu,iucinałwszelkiepróby
podejmowaneprzezwyznawcówtegoodłamu,abypozyskaćdlaswojejsprawyJagiełłę.Ostateczniekról
wydałskierowanyprzeciwhusytomedyktwieluńskiwroku1424[85].
Swojewłasneinteresy,całkowiciesprzecznezideamiOleśnickiego,prowadziłwPolsceWitold,
zmierzającydocałkowitegouniezależnieniaLitwy,czegopunktemkulminacyjnymbyłojegostaranie
wlatach1429-1430okoronękrólewskązaradąizgodąZygmuntaLuksemburczyka,któremuzależało
naskłóceniuPolskiiLitwy[86].IstniałotakżeugrupowanieWielkopolan,którzybyliprzedewszystkim
żywotniezainteresowanisprawąPrusiostatecznegopokonaniaKrzyżaków.Wśródrozgrywek
politycznychdojrzewałaświadomośćszlachtypolskiej,żestajesięwnichważnymczynnikiem.Istotne
znaczeniewtymprocesiemiałyuzyskiwaneprzezniącorazwiększeuprawnienia,zawarte
wprzywilejachotrzymanychodkróla.
ZarazpoobjęciutronuJagiełłoobiecałzgromadzonejwPiotrkowiew1388r.szlachcienietylko
przestrzeganiedotychczaszdobytychprzezniąuprawnień[87],lecztakżeuzupełniłjeobietnicą,
żewykupizniewolikażdegorycerzawziętegodoniewoliwwojnieprowadzonejpozagranicamikraju
orazzwrócikosztatakiejwyprawy.Dalszyrozwójprzywilejówwiązałsięjużzusiłowaniemkróla,
byzapewnićsynomnastępstwoposobienapolskimtronie.
W1422r.szlachta,zebranapodCzerwińskiemwzwiązkuzdziałaniamiwojennymiprzeciw
Krzyżakom,zażądałaodkrólagwarancji,żejejdobraniebędąkonfiskowanebezwyrokusądowego
ioddzieleniaurzędusędziegoziemskiegoorazfunkcjistarosty,awięcwładzysądowniczej
odwykonawczej.Szczególnieważnebyłykolejnopotwierdzaneprzywilejenaróżnychzjazdachkróla
zeszlachtą,wśródktórychnajważniejszymjejosiągnięciembyłazasadawyrażonawsłowach
neminem
captivabimusnisijuręvictum,
awięcobietnica,żeżadenszlachcicniebędziekaranybezwyroku
sadowego.ByłotodopełnienieprzywilejówzCzerwińska,apotwierdzanieuzyskałowBrześciu
Kujawskimw1425r.,wJedlniw1430r.iwKrakowiew1433r.Jeszczewcześniej,w1430r.,szlachta
uzyskałanazjeździewWarcieprzywilejgospodarczy,tzw.statutwarcki(1423),ograniczający
wychodźstwoludnościwiejskiejidającyszlachciemożliwośćusunięcia„nieużytecznegolub
buntowniczego”sołtysa.WynikiemustępstwJagiełływobecszlachtybyłazgodanasukcesjęjednego
zjegosynów.Wtensposóbzostałapotwierdzonatakżezasadaelekcyjnościtronu.Jednocześnieprawa
uzyskaneprzezstosunkowolicznągrupęspołeczną,jakąbyłowPolscerycerstwo,przeobrażającesię
wXVw.wstanszlachecki,stworzyłypodwalinynowegoukładupolitycznego.Osprawachpublicznych
miałdecydowaćmonarchawspólniezprzedstawicielamigrupy,którapozostawałarównawobecprawa,
mimowewnętrznychróżnicmajątkowychdzielącychjąnamagnatów,szlachtęśredniouposażoną
iuboższą.
PodkoniecżyciaJagiełłydwawydarzeniamiałydużeznaczeniewstosunkachpolsko-litewskich.
Pierwszymznichbyławspomnianaburzakoronacyjna,którarozpętałasięw1429r.wokółpróby
zdobyciaprzezWitoldagodnościkrólewskiejwporozumieniuzZygmuntemLuksemburskim.Cesarz
widziałwtymmożliwośćskłóceniaiosłabieniaobupaństw.Niektórzyhistorycypisali,żestanowisko
samegoJagiełłyniebyłozdecydowane,gdyżmogłomuzależećnapodniesieniuLitwy–dziedzictwa
Jagiellonów–dogodnościkrólestwa.PanowiemałopolscyzOleśnickimnaczelezdecydowanie
przeciwstawilisiępomysłowi.Wsierpniu1439r.doszłonawetdozatrzymaniaposłówLuksemburczyka.
