Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MonetaPtolemeuszaIII(246-221przedChr.)zezbiorówrodzinyKossaków
31
ześladamipierwotnejziarnistejbudowy.Powłokapatyny,tj.produktówkorozji,składasię
zasadniczozdwóchwarstw:cienkiejzewnętrznejorazgrubszejwewnętrznej.Grubościtej
ostatniejniedasiędokładnieokreślić,gdyżgranicafazymetal-produktykorozjiniejestostra
(D.ULLRICH1985,96-104)istanowizapewnewynikkorozjielektrochemicznej(G.WRANGLÉN
1975,81-91)(Ryc.6).Natomiastgranicawarstewkipowierzchniowejiwewnętrznejjestna
ogółczytelna.Warstwapowierzchniowakorozjiskładasięprzedewszystkimzproduktów
najwyższegodladanychwarunkówutlenianiamiedzi,azwłaszczapozostałychpierwiast-
kówpochodzącychzestopumetalu.Stwierdzonoteżlokalne,niewielkieobszarywystępo-
waniakorozjiwżerowej,charakterystycznejdlazabytków,naktórychnastępujemiejscowe
nagromadzeniestymulatorówkorozji,np.wpostacichlorków,siarczanówczyteżinnych
związkówmiedzi.
Produktykorozjinabadanejmonecieobejmujązwiązkichemiczneoskomplikowanejbudo-
wie,doopisuktórychniewystarczazwykływzórchemicznyprostegopołączenia.Występują
przytymwmałychilościachiprzenikająsięwzajemnie,takżeichrozdzieleniejestnajczęściej
niemożliwe.Opróczgrynszpanu(Cu(CH
3
COO)
2
·Cu(OH)
2
·6H
2
O)strukturyproduktówkorozji
mogąbyćidentyfikowaneztakimiminerałami,jakkupryt(Cu
2
O),tenoryt(CuO),malachit
(Cu
2
CO
3
(OH)
2
),azuryt(Cu
3
(CO
3
)
2
(OH)
2
),atakamit(Cu(OH)
3
Cl)czybrochantyt(Cu
4
SO
4
(OH)
6
).
PonadtowpatyniewystępujązwiązkiFe
2
O
3
,PbO,SnO,ZnO,ajejkolorprzechodziodzie-
lonegoizielononiebieskiego,miejscamipoprzezkolorczerwony,ażdoczarnego.
Wykonanołączniesześćpomiarówwróżnychmiejscachmonety,zarównonaawersie,
jakirewersieoraznarancie.Powyższebadaniawykazały,żenajbardziejmiarodajnywynik
dałaanalizaskładustopuwykonananarancie,wmiejscupozbawionympatyny(Tabela1).
Dobórpierwiastkówbyłnajprawdopodobniejintencjonalny,krążekodlanobowiemzbrązu
zdodatkiemniewielkiejilościołowiuiarsenu(stoptypuCu-Sn-Pb-As).Należyprzyjąć,że
dodatekołowiudostopubrązupoprawiałlejnośćmetaluiobniżałtemperaturęstopuoraz
ułatwiałbiciemonety.Zkoleidodatekarsenupoprawiałsferycznośćstopu,comiałowpływ
najegowytrzymałość.Obametalebyłyznaneistosowanejużwstarożytności.Należyjesz-
czewspomnieć,żeobserwowanawwarstwiepatynyzwiększonailośćołowiuicynynanie-
korzyśćmiedzitowynikwystępującejkorozjielektrochemicznej.
Tabela1.SkładchemicznymonetyPtolemeuszaIIIzdawnejkolekcjiKossaków;wynikianalizywykonanej
metodąfluorescencjirentgenowskiej(XRF)
Rantbezpatyny
Rewersbezpatyny
Awerszpatyną
Rewerszpatyną
Awersbezpatyny
Granicametal-patyna
Badanemiejsce
75,61
73,51
43,36
63,56
68,62
27,81
Cu
19,55
21,29
40,84
28,57
25,38
53,77
Sn
11,61
12,43
2,94
2,93
1,21
3,83
Udziałpierwiastków(wproc.wagowych)
Pb
2,019
1,029
1,463
1,22
1,08
2,38
As
0,11
Zn
—
—
—
—
—
0,24
0,28
0,78
0,31
1,42
Fe
—
0,051
0,090
0,160
0,150
0,240
0,120
Sb
0,19
0,21
0,30
0,26
0,14
0,54
Co
0,14
0,11
W
—
—
—
—
0,090
0,096
0,160
0,140
0,120
0,310
Ni
Źródło:opracowaniewłasne.
Pytanie,wjakisposóbmonetaPtolemeuszaIIIznalazłasięwposiadaniurodzinyKossaków,
pozostajenaraziebezodpowiedzi.Czybyłtoświadomyzakup,czyzabytektrafiłwichręce
przypadkowo,np.jakopodarunek?Możemyjedyniesnućnatentematdomysły.Podobniebez
