Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Religiawżyciuspołecznym
WschodniegoczyMongołom-przyznaćdecydującąrolęwukształtowaniusyste-
mupolitycznegoRosji.Nieprzesądzającanio„bizantynizacji”,ani„dżingischa-
nizacji”kulturyrosyjskiej,możnawyróżnićjejkilkanaściecech,którymprzypi-
sujesięprawosławnągenezę.
Większośćbadaczypodkreślaprzedewszystkimdominacjępaństwaorazasy-
metrięmiędzyomnipotentnymaparatemwładzyispołeczeństwem.Hipertrofia
107
państwa
108
jestkojarzonazprzejęciemnajpierwnaRusi,apotemwRosjizasady
symfonii-punktuwyjściadlarozważańteologicznychoboskiejnaturzewładzy
autokratora,któregosamodzielne,nieograniczonerządysąodzwierciedleniem
kosmicznegoporządku.Sakralizacjawładzywzmacniałapatriarchalizm,na-
109
110
rzucającywizjęcara-ojcaopiekującegosiępoddanymi-dziećmi,którzyzgodnie
zczwartymprzykazaniemzobowiązanisąwobecżywicieladobezwarunkowego
posłuszeństwa,miłościisłużby,cozkoleimiałowpływnaupowszechnienie
wspołeczeństwiepostawypasywnejwobecwładzyabsolutnej.Ówpoddańczy
stosunekwzmacniałaponadtoprawosławnakoncepcjawolności,kładącanacisk
111
najejwewnętrznyaspekt.
112
Wpływomtradycjibizantyjskiejprzypisujesiętakżebrakwrosyjskiejkulturze
politycznejwyraźnegorozróżnieniaporządkówpaństwaiprawa
113
orazpopular-
nośćnihilistycznychpostawwobecstanowionegosystemunorm.Wykształceniu
114
sięnegatywnegostosunkudokodyfikacjisprzyjałoprzekonanieoniemożliwości
poznaniaPrawdydrogąrozumową.Charakterystycznedlaprawosławiacechy,ta-
kiejaknadrzędnośćdoświadczeniamistyczno-ekstatycznego,irracjonalizmczy
115
antyintelektualizm,przypisujesięznaczniewiększymwBizancjumniżnaZacho-
116
107
Sakralnymandatwładzyniejestzjawiskiemwystępującymwyłączniewprawosławiu.
108
B.Jasinowski,WschodniechrześcijaństwoaRosja,OśrodekMyśliPolitycznej,Kraków2002.
109
WedługArnoldaToynbe’ego,państwototalitarnestanowicentralnyelementpolitycznego
systemuBizancjumrecypowanegowRosjizapośrednictwemprawosławia.A.Toynbee,op.cit.,
s.173-174.
110
B.Uspienski,Caribóg,PaństwowyInstytutWydawniczy,Warszawa1992,s.31-37.
111
W„DeklaracjioPrawachiGodnościCzłowieka”z6kwietnia2006rokuXSobórPowszechny
Cerkwirosyjskiejtakżewyróżniłdwatypywolności:wolnośćodzłaorazwolnośćwyboru.
112
B.Jasinowski,op.cit.,s.12-13.
113
Wimperiumrosyjskimutożsamianoprawozwolącara.A.Andrusiewicz,Cywilizacjarosyjska,
t.2,KsiążkaiWiedza,Warszawa2005,s.236.
114
Ibidem,s.142-144.
115
MistycyzmwKościeleWschodnimzostałwzmocnionyprzezhezychazm(hesychia-
odosobnienie),tj.nurt(jegorozkwitprzypadanaXIVwiek))monastycyzmu,kładącynacisknażycie
wsamotności,„milczącąmodlitwę”(kontemplację)ipraktykiascetyczne,dziękiktórymjednostka
możezbliżyćsiędoBoga.M.B.Cunningham,KościółprawosławnywBizancjum,w:A.Hastings
(red.),Historiachrześcijaństwa,op.cit.,s.103-112;T.Špidlík,Myślrosyjska.Innawizjaczłowieka,
WydawnictwoKsiężyMarianów,Warszawa2000,s.357-368.
116
Przyokazjinależypodkreślićsilnyrytualizmiformalizm,nawetpewienfetyszyzmform,obecny
wrosyjskimprawosławiu.N.V.Riasanovsky,RussianIdentities.AHistoricalSurvey,Oxford
UniversityPress,Oxford-NewYork2005,s.15.
