Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Anowaretorykawzięłateideepodswojeskrzydła
39
księstwieParmyzauważazcharakterystycznąwnikliwością,żeDmania
szacunku[donas,arystokratów]będzieżyłaledwietylecomy”29.WEuro-
piebowiemczasysięzmieniały.
Mieszczaniezpółnocno-zachodniejEuropystraciliswojewygodne
średniowieczneprzywilejemonopolowe.Jakoinnowatorzyzyskalizato
nowągodnośćiskróconydystansspołecznywzględempoważanejeli-
ty.(NiemniejjednakwfikcyjnejParmie1820rokuburżuanienadalbyli
lekceważeniprzezszlachtęiarystokrację,aw1839rokuprzezsamego
Stendhala30).Wreszciestalisięnowymibohateramipierwszychgłęboko
szanującychburżuazjęwiększychspołeczeństwkolejnoHolandii,Wiel-
kiejBrytaniiinawetbardziej,budzącprzytymznacznenadzieje,Stanów
Zjednoczonych.WaltWhitmanpisałw1855roku,żeobywateleAmeryki
(oczywiścieskoromowabyłaoDobywatelach”,towtamtymczasieniedo-
tyczyłotojeszczekobiet,Murzynów,Indian,imigrantówiznacznejliczby
ubogichbiałychautochtonów)mająDstylbycialudzi,którzynigdynie
doświadczyliuczuciaobcowaniazeswoimipanami”31.
Nietrzebachybamówić,żenowagodność,związanazpowszednią
działalnościąhandlowąiinnowacyjną,teżmiałaswojeprzyczyny.Na
pewnoczęśćztychprzyczynmiałaekonomicznyimaterialnycharakter.
Leczrówniepewnejestto,żepojawiłysięrównieżprzyczynyretoryczne
iideowe.Naprzykładolbrzymiaopłacalnośćholenderskichrozwiązań
politycznychosumiedodatniejmogłabezpośredniozainspirowaćko-
piowanietychrozwiązańwAnglii,takjakdziśdziejesiętowIndiach.
Możnapowiedzieć,żeoddziaływaniemateriispowodowałoreakcjęin-
nejmaterii,apewneinteresypobudziłydożycianoweinteresy.Interes,
jakielitamiaławfinansowaniustatkówiarmii,zpewnościąwpłynąłna
rozwiązaniapolityczneinastroje:wystarczyspojrzećnapodejmowane
przezPiotraIWielkiegopróbymodernizacjiRosji,któremiałysłużyć
chwalenarodu(alejużniepoprawiebytupoddanych).Możnajednak
29Stendhal1839,s.64.
30Stendhal1839,gdzieznaleźćmożnakilkazwieluprzykładówpogardywobec
burżuazji(żadenznichniejestwyrażonywmowiezależnej,comogłobybyćprzy-
czynkiemdouznaniaichzasprzecznezpoglądamisamegoStendhala):s.37(Dmyślą-
cyjedynieopieniądzach”),44(Dmieszczaniewydawalisię[Fabrycemu]śmieszni”),
51(weFrancjipodpanowaniemLudwikaFilipaIDzewszystkichnamiętnościprze-
trwałatylkojedna,mianowiciepieniądz,narzędziepróżności”),113(Ddlamieszczan
tylkoprzesadastanowipiękno”),194(DwAmeryce,wrepublice,trzebatrawićcały
dzieńnaumizgachdoladasklepikarzaistaćsięgłupimjakon”).Niesprawdziłam
jednakwydaniafrancuskiego,więcmogęsięmylić.
31
Whitman1855,s.6.
