Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przezodbiórTrylogii.Zwracałnatouwagęwlistach
doJanczewskiej,ajeszczedobitniejpodkreślałodmiennycharakter
kreacji,piszącdoMścisławaGodlewskiego:
Oczywiście,żetonieto,coOgniemimieczem.Tonawetzupełnie
coinnego.Powieśćczystopsychologicznaniemożedawaćtychefektów,jakie
dająwromansiehistorycznymwojna,napady,oblężeniaiprzygody
bohaterów.Turolęprzygódgrająstanyduszy.Zwrócićnanieuwagę
idoprowadzićludzidoświadomościpewnychobjawówzzakresupsychozy
społecznejjestjejzadaniem.Nawielkąpopularnośćtejpowieścinieliczyłem
nigdy.Powiedziałemsobietylko:niebędępisałszablonowejpowieści,
bolepiejmiwcaleniepisać,niżpisaćtaką[...].Matoswojeznaczenie
dlatego,żejeśliniekażdyjestzupełniePłoszowskim,toprawiekażdyjestnim
dopewnegostopnia.NaturalniePłoszowskimusibyćtypemokazowym
ispotęgowanym;alejeślidziświększośćmyślącychludziniebłąkasię
wpustceiwciągłym,próżnymposzukiwaniupodstawdożycia,tojajestem
holenderskimśledziem.
Płoszowski,wtensposóbpojęty,czynizBezdogm[atu]nietylkopowieść
psychologiczną,aleogólniekulturalną,bodotykachorobycałejnaszej
cywilizacji–czegowłaśniechciałem.Codozarzutówniemoralności,ostatnie
kartkiIItomubędąnajlepsząodpowiedzią.Kosztujeteżtakarobotaniemało
mózgu,nerwówizdrowia.Wiecie,żenigdyniebyłemzarozumialcem,alegdy
słyszę,jaktacyGawalewiczelubChoińscynaszczekująpokątach,trudno
miniepomyślić,żetuzintakich„geniuszówztekami”zrobiłbysobienaparu
ideachPłoszowskiegoreputację.[L,t.1,cz.2,s.117]
TaautointerpretacjaSienkiewiczawydajesięważniejszaniż
pisanewodmiennymstyluadusumDelphiniocenyzawarte
wkorespondencjizJanczewską.Wwysyłanychdoniejlistach
pisarzstarałsięzadowolić„moralne”i„estetyczne”wymagania
szwagierki.NatomiastpiszącdoGodlewskiego,dobitnieuwydatniał
dwazasadniczeelementy,którekształtowałystrukturępowieści
ikreacjębohatera.Zwracałuwagęnaobecnąwdziele„psychologię
społeczną”i„cywilizacyjne”aspektykreacjibohatera.Coważne,
byłatodążnośćtypizująca,wspartanaprawdopodobieństwietypu.
Wliścietymmożnatakżeodnaleźćwskazówkęgenologiczną,
ujawniającąleżącąupodstawbudowydziełapowieściowość,atym
samymwewnętrznenapięciemiędzykompozycjąpamiętnikarsko-
dziennikowąaówczesnymmodelemrealistycznejpowieści.
GenezęSienkiewiczowskiejkreacjiPłoszowskiegoniebezracji
wiązanorównieżczynnikamiintrospektywnymi.Wiązałysięone
zarównozesposobamiukształtowaniapsychologicznegoportretu
