Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
bezpośrednioznowymizjawiskamiwsferzeideologii,kultury
iliteraturyfindesiècle’u.Wśródrodzącychsięwówczasprądów
szczególnemiejscezajmowałdekadentyzm,wyrażający
pesymistycznąiindywidualistycznąwizjęświataorazkreujący
postaciartystówimyślicielinieprzystosowanychdocywilizacji
mieszczańskiejipozytywistycznej.Dekadentyzm,jeszczemało
znanywWarszawie[29],mógłbyćlepiejwidocznyzperspektywy
WiedniaczyParyża.Tenrodzajinspiracjistajesiębardziej
oczywisty,jeśliuwzględnimyzróżnicowanemiejsca,wktórych
rozgrywająsięzdarzeniaBezdogmatu.Akcjatoczysiębowiem
wRzymie,Paryżu,Wiedniu,Berlinie;naśródziemnomorskich
wybrzeżachWłoch,wAlpachiSkandynawii.Owewędrówki
Płoszowskiegoijegokosmopolitycznypunktwidzeniapowodują,
żecentrumobserwacyjnepowieścimieścisięczęstopozakrajem.
Pozbawieniewłasnegomiejscanamapiepredysponujebohatera
utworudoroliEuropejczyka-arystokraty,któregooderwanie
odojczystychkorzeniprowadzidopostawydekadentanieomal
wsposóbkonieczny[30].
Takżekontekstzewnętrzny,wjakimpowstawałodzieło,byłjuż
całkowicieodmiennyodtego,wktórymSienkiewiczogłaszałcykl
powieścihistorycznych.Kryzyspozytywizmustawałsięcoraz
wyraźniejszy;pojawiałysięsymptomynowejmodernistycznej
epoki.Wprozieprzełomulatosiemdziesiątych
idziewięćdziesiątych–jakpiszeHenrykMarkiewicz–„jednym
zcentralnych[...]tematówstałsiękryzysosobowościnapodłożu
pozytywistycznegoświatopoglądupotocznego”[31].Badaczwiąże
ówkryzyszpesymistycznąwizjąświataimotywem„newrozy”,
którastajesięjednym„zesłów-kluczyówczesnejpsychologii
publicystycznejiliterackiej”[32].Wśródtakich,coraz
powszechniejszychwówczastendencji,Bezdogmatunabierałocech
zarównomodelowych,jakinowatorskich.
Dopisaniapierwszejwielkiejpowieściwspółczesnejprzystąpił
zatemSienkiewiczjużjakotwórcawpełnidojrzały,
pobezprecedensowymsukcesieTrylogiiorazwmomencie,kiedy
jegorywale–BolesławPrusiElizaOrzeszkowa–ogłosili
najwybitniejszedzieła:LalkęiNadNiemnem.Wartoprzytym
podkreślić,żeświatpostaciBezdogmatustykasię–wwielu
punktach–zeświatempostaciwielkiejówczesnejprozy.Mieścisię
onwniemaltożsamymczasiezdarzeń.Czterylatawcześniej,
