Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
AzjaCentralnawpolityceenergetycznejChin
tywnychrynkówsprawiał,żepolitykatejostatniejwodniesieniudoregional-
nychproducentówropyigazupolegałanachęciutrzymaniapozycjimonopolisty
tranzytowegobądźdominującegopośrednika20.
PaństwaAzjiCentralnejmająpomimotegospore,rzeczywisteipotencjalne,
możliwościwodniesieniudodywersyfikacjieksportusurowców.Należyjednak
pamiętaćoograniczeniachpojawiającychsięnatympolu.Państwaregionuznaj-
dująsięwsporymoddaleniuodnajwiększychrynkówzbytu.Cowięcej,muszą
sprostaćmocnejkonkurencjiwpostaciRosji,IranuikrajówBliskiegoWschodu,
dysponującychrównieżznaczącymizasobamisurowcowymi.Obecniemożnawy-
odrębnićprzynajmniejczterypodstawowekierunkieksportu:napółnocprzezRo-
sję,wkierunkuwschodnimdoChin,napołudnieprzezIran,inazachóddoTurcji
iEuropy.Tradycyjnie,gazzAzjiCentralnejpłynąłnapółnocwgłąbRosji,po-
przezsiećrurociągówwybudowanychwokresiesowieckim.Żądaniawysokich
opłatzatranzytprzezRosję,spowodowały,żejegoproducencizaczęliposzukiwać
nowychrynkówzbytu.Rozwójkierunkupołudniowegoutrudniająkonfliktypo-
międzyIranemapaństwamiregionu,brakinfrastrukturyprzesyłowej,jakrównież
sankcjemiędzynarodowenałożonenaIran.Opłacalnąperspektywęstwarzakieru-
nekchiński.ZrealizowanepołączeniegazowezTurkmenistanuprzezUzbekistan
iKazachstandoXinjiangupotwierdzatęopinię.Chinyrozwijająpomocfinansową
dlapaństwregionu,wspierająlokalneelityipromujądyplomacjękulturalnąpomię-
dzyspołecznościamitychkrajów.Chinyczęstopodejmująinicjatywywramach
instytucjimultilateralnych(SzanghajskaOrganizacjaWspółpracy),copozwalaim
wzmocnićpozycjęwbliskimsąsiedztwieRosji.Ostatniaopcjaprzewidujerozwój
połączeńzEuropą,przezGruzjędoTurcjiidalejkrajówśródziemnomorskich.
RurociągBTC(Baku-Tbilisi-Ceyhan)transportujeropęzezłóżnadMorzem
KaspijskimdoEuropyzpominięciemRosji.Oboktychkierunkówwperspekty-
wieznajdujesięjeszczeopcjapołudniowo-wschodniadoIndii,mającapoparcie
zestronyStanówZjednoczonych.Nowemożliwościstwarzatupotencjalnyruro-
ciągzTurkmenistanuprzezAfganistaniPakistandoIndii(TAPI)21.
NapoziomiemiędzynarodowymwAzjiCentralnejobserwowanajestrywa-
lizacjaoograniczonezasobysurowcówpomiędzymocarstwamireprezentują-
cymiodmienneinteresy.Dążąonezarównodoprzejęciakontrolinadzłożami,
jakiutrudnieniadostępudonichinnymuczestnikomzewnętrznym.Rywalizacja
toczysięjednocześnieougruntowaniewpływówgeopolitycznych,gdziedużą
20E.Wyciszkiewicz,RosyjskapolitykaenergetycznawbasenieMorzaKaspijskiego,w:Geopo-
litykarurociągów.Współzależnośćenergetycznaastosunkimiędzypaństwowenaobszarzepostsowie-
ckim,red.E.Wyciszkiewicz,PISM,Warszawa2008,s.157-158.
21Szerzejzob.:K.E.Calder,TheNewContinentalismEnergyandTwenty-FirstCenturyEurasian
Geopolitics,YaleUniversityPress,NewHaven-London2012,s.231-237.
