Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
czeń(por.częstoopowiadanehistoriezperspektywytzw.sprawców,uczestni-
kówIIwojnyświatowej).16
Zastanawiatakżefakt,żetwórcywschodnioniemieccyciąglejeszczezanu-
rzenisąduchowowprzestrzenipograniczaniemiecko-niemieckiegosprzed
roku1989,coświadczyraczejotrudnymprocesiepozyskiwanianowejtożsa-
mościpisarzazjednoczonychNiemiec.17
WzorcemnaskalęeuropejskąpisaniaoczasachPeerelu(awięc,analogicz-
nie,takżeoNRDlubinnychtzw.ludowychdemokracjach)możebyćklasycz-
nawswejwymowiemonografiaCzesławaMiłoszaZniewolonyumysł18,której
oryginalnościciąglejeszczeniezdołaliprzyćmićliczninaśladowcy,np.ostat-
nio-autorkipracyLawinaikamienie.19
NapoczątkulatsiedemdziesiątychXXwiekupisarzeNRDnajstarszejgene-
racjipodjęlinowewyzwanialiterackie,czerpiącszczególnieobficiezfaktogra-
fiiwłasnegożycia.Tospojrzeniewstecznawłasnąbiografięuwarunkowane
byłonietylkopsychologicznymprzełomem,związanymzprzekroczeniemnsmugi
cienia”przezpoczytnychautorów,jaknp.StephanHermlinczyErwinStritt-
matter,urodzonychwpoczątkachpierwszegodwudziestoleciaXXwieku.Wwa-
runkachistnieniaoficjalnejpaństwowejcenzuryiwyłącznegomecenatupaństwa
byłotomożliwepodeklaracjachnowegoprzywódcypartyjnegoErichaHone-
ckera,zapowiadającegoliteratomwroku1971poluzowaniepolitycznegotwar-
degokursu.Warsztatowozaczęłasięwtedywyczerpywaćfundamentalistycznie
rozumianaformułarealizmusocjalistycznego,zadeklarowananadwóchkonfe-
rencjachwBitterfeldziewroku1959i1964-jakooficjalnezałożenieestetycz-
nedlatwórcówliteraturywsocjalistycznejczęścipodzielonychNiemiec.
Bardzoszerokispołecznykontekstowegonzasadniczegoprzełomu”20wli-
teraturzeNRDHubertOrłowskicharakteryzujenastępująco:
Tennprzełomzpoślizgiem”-borozciągniętynaszereglat-uderzatymbardziejwoczy,
żedokonałsięnawiększościpłaszczyznkomunikacjiliterackiej.Dogłosudoszłynowe
16PierreBourdieuustalapewnąprawidłowość:nZjawiskowyraźnejniezależnościczasu
społecznego[l}âgesocial]odczasubiologicznegonigdzieniejestwidocznetakwyraźnie,
jakwpoluliterackim,gdzienawet10latmożejużznaczyćróżnicępokolenia[...]”.P.Bour-
dieu,Regułysztuki.Genezaistrukturapolaliterackiego,przekładA.Zawadzki,Universi-
tas,Kraków2007,s.192.
17Por.M.Herrmann,WendedesErinnerns?Geschichtskonstruktioneninderdeut-
schenLiteraturnach1989.(TagungFreiburg/Br.V.3.-5.6.2004),nZeitschriftfurGermanis-
tik”2005,nr1,s.165.
18Cz.Miłosz,Zniewolonyumysł,Wyd.Literackie,Kraków1999(wyd.niem.Verfuhrtes
Denken,przekładA.Loepfe,posłowieK.Jaspers,Kiepenheuer&Witsch,Köln-Berlin1959).
19A.Bikont,J.Szczęsna,Lawinaikamienie.Pisarzewobeckomunizmu,Prószyń-
skiiS-ka,Warszawa2006.Mimoprzekonującejreporterskiejmetody,siłyszczegółuiwielu
nieznanychdetaliwynikającychzrozmówzelitąpolskichpisarzy,cojestzaletątejpracy,
autorkiduchowozapożyczajązMiłoszanietylkopomysłnatytuł.
20WspółczesnaprozaNRD.Szkice,podred.H.Orłowskiego,WydawnictwoPoznańskie,
Poznań1982(Zamiastwstępu,s.5).
